Helmut Oberland was niet de laatste nazi die nog in leven was, er lopen er nog enkele tientallen rond op de wereld

De 97-jarige Helmut Oberlander is overleden. Hij gold als de laatste nazi van Canada. Hij stond op het punt Canada uitgezet te worden. "Vermoedelijk zijn er nog tientallen op de wereld zoals hij", zegt journalist en onderzoeker Stijn Reurs.

Oberlander maakte in de oorlog deel uit van Einsatzkommando 10a, dat in Oost-Europa tienduizenden Joden, communisten en zigeuners om het leven bracht.

Achter het Rode leger aan

Stijn Reurs zoekt al meer dan tien jaar naar de verhalen van Nederlanders die in Duitse krijgsdienst traden. "Er waren vier Einsatzgruppen: A, B,C en D. Hij zat in Einsatzgruppe D, dat weer een aantal commando's kende", vertelt Reurs over Oberlander.

"En die hadden als taak om achter het naar het Oosten oprukkende Duitse leger aan te gaan en Joden dood te schieten. In juni 1941 trok het Duitse leger de Sovjetunie binnen en binnen een jaar tijd zijn ongeveer 1 miljoen Joodse burgers doodgeschoten. Hij zat bij zo'n eenheid. Hij trok door het gebied waar hij opgegroeid was: van West-Oekraïne naar de Kaukasus."

'Zeker nog tientallen'

Oberlander was een zogenaamde 'Volksduitser'. In Oost-Europa woonden namelijk al veel Duitse families vóór de Tweede Wereldoorlog, vaak al generaties lang. En op het moment dat het Duitse leger die gebieden bezette werden ze dienstplichtig en moesten ze in dienst. Dan kwamen ze soms bij zo'n eenheid terecht.

Reurs denkt dat er zeker nog tientallen nazi's van het kaliber Oberlander rondlopen. "Het is niet altijd even duidelijk wat ze gedaan hebben. Vaak zijn er geen getuigen van, als er oorlogsmisdaden aan het front begaan werden. Dan is het lastig om mensen te pakken."

Nazi's in Nederland

Hoe dan ook zijn er nog veel onbekende levende nazi's, méér dan tientallen, ook in Nederland, zegt Reurs. Dat is niet verwonderlijk als je kijkt naar de omvang van de SS: in totaal waren nagenoeg 1 miljoen mensen aan de SS verbonden. Duizenden wisten aan het einde van de oorlog naar het buitenland te ontkomen.

Oberlander was niet de enige nazi die na de oorlog naar Canada trok. Reurs: "Toen het Derde Rijk implodeerde trokken SS-eenheden uit Estland, Letland en Oekraïne zo ver mogelijk naar het Westen."

Ze zeggen altijd 'dit is de laatste'

"Voor hen was alles beter dan gevangen genomen worden door de Russen, want dan eindigde je in de Russische krijgsgevangenkampen", zegt Reurs. "Via Engeland, waar ze als krijgsgevangenen naar toe gebracht werden, zijn ze in landen als Canada, Australië en de Verenigde Staten terechtgekomen. Ook de nodige Nederlanders."

De aankondiging van vandaag, dat de laatste nazi van Canada is overleden, bekijkt Reurs met scepsis: "al zolang ik dit onderzoek doe hoor ik: 'dit is de laatste', maar er zijn er met zekerheid nog velen in leven."