Hans is blij met ruimere regels voor euthanasie bij dementie, ook al kwam het voor zijn vrouw Machteld te laat

De richtlijn voor euthanasie bij mensen met vergevorderde dementie wordt verruimd. Een momentum voor Hans Versnel. Zijn vrouw Machteld, in het verleden Kamerlid voor D66, eindigde tegen haar wil in een verpleeghuis. "Machteld had dit prachtig gevonden."

"Toen ik vanmorgen de krant las, dacht ik: 'niet wéér een artikel over euthanasie' en bladerde verder naar de kruiswoordpuzzel. Toen werd ik geappt door een vriendin die zei dat ze aan Machteld moest denken toen ze het stuk las", vertelt Hans.

Verruiming

Hans Versnel (83) verloor zijn vrouw Machteld ruim 2 jaar geleden. Zij zat op dat moment al jaren in een verpleeghuis. Iets wat zij en Hans nooit hadden gewild. Ze hadden allebei al jaren eerder een euthanasieverklaring laten opstellen.

Het betreffende artikel in de Volkskrant legt uit dat de richtlijn voor euthanasie in het geval van vergevorderde dementie wordt verruimd. Artsen zijn bij een schriftelijke wilsverklaring niet meer verplicht om bij de patiënt te checken of hij ook echt dood wil, als hij zo diep dement is dat hij niet meer kan communiceren."Machteld had dit prachtig gevonden", zegt Hans. Al denkt hij dat de discussie over het al dan niet uitvoeren van euthanasie niet zal ophouden.

'Schrikbeeld'

Machteld Versnel zat jarenlang voor D66 in de Utrechtse gemeenteraad en trad eind jaren negentig toe tot de Tweede Kamer. Hans was juist lid van de PvdA. Al in een vroeg stadium stelden ze na overleg met hun drie zoons een euthanasieverklaring op.

"Zowel Machteld als ik hebben ervaren wat het betekent als je dement bent. Dat was een schrikbeeld voor ons", vertelt Hans. "De huisarts vroeg ons waarom wij een euthanasieverklaring wilden. Toen zeiden Machteld en ik bijna in koor: 'Het verpleeghuis.'"

Wilsonbekwaam

Maar Machteld werd ook zelf dement en moest uiteindelijk toch naar het verpleeghuis. Ze werd wilsonbekwaam en leek niet uitzichtloos en ondraaglijk te lijden. Sterker, zo vertelt Hans 4 jaar geleden in EenVandaag: "Op een gegeven moment zei ze zelfs: 'Ik wil helemaal niet dood want ik heb zulke leuke kleinkinderen'."

Video: Machteld Versnel met haar familie in 2017 over euthanasie die ze had gewild

'Blijft complex'

"Het wordt niet simpeler. Het blijft complex", zegt Constance de Vries, arts en betrokken bij het expertisecentrum euthanasie, over het nieuwe standpunt van artsenfederatie KNMG. Ze kan het weten, want ze heeft tweemaal bij een wilsonbekwame persoon euthanasie uitgevoerd. De laatste keer was een aantal maanden geleden bij een man met vergevorderde dementie, die niet meer kon communiceren.

"Wat bijzonder was aan deze zaak, was dat voor iedereen duidelijk was hoe zeer deze man aan het lijden was, ook voor het personeel in het verzorgingstehuis", vertelt De Vries. Hij was vaak boos, agressief, schopte en sloeg. Hij had dikwijls pijn, omdat hij zijn katheter uittrok, werd ontlastingsincontinent en viel vaak uit bed.

Proces duurde maanden

Na pogingen zijn lijden op andere manieren te verlichten, werd besloten tot euthanasie over te gaan. Hij had een schriftelijk wilsverklaring. Uitgebreid werd er overlegd met familie, de huisarts en verzorgenden. Het hele proces duurde maanden.

"We wisten niet in hoeverre hij dat nog zou snappen. Maar zijn kinderen communiceerden op een emotioneel niveau met hem en konden zijn non-verbale communicatie nog oppikken, denk aan een hoofdknip of handgebaar. Zo doen kinderen dat dikwijls. Afgesproken werd dat zijn dochter het hem zou vertellen als het daadwerkelijk zou gebeuren."

Kalm gedrag

De Vries vertelt dat op het moment dat het zover was, de man heel rustig was. Er was geen sprake van woede of agressie. "Zijn dochter stond naast hem en fluisterde hem alles wat ik vertelde over mijn handelingen in zijn oor. Voordat ik de injectie had gepakt, had hij zijn ogen al dicht."

Zijn kalme gedrag zei de arts dat hij vrede had met wat er ging gebeuren. "Ja, ergens had hij het door. Ik zeg dan niet heel hard: 'Dit is een spuit, daar gaat u aan overlijden, weet u het zeker?' Dat stadium waren we al voorbij. Maar ik vertel het wel en dan is het een spuit om voor altijd te slapen en uit het leven te gaan."

Erachter staan

Beide keren na euthanasie te hebben uitgevoerd op een wilsonbekwaam persoon ging De Vries met een opgelucht gevoel naar huis. "Als het allemaal goed is gegaan, dan weet ik zeker dat deze meneer of mevrouw dit ook zo wilde. Ik kom opgelucht thuis en dan krijg ik daar troostvoer: risotto en een glas wijn". Ze benadrukt tenslotte: "Als ik het er niet 100 procent mee eens ben, zou ik het ook niet doen."

Zelf heeft de arts ook een schriftelijke wilsverklaring. Daar staan haar eigen ideeën over ondraaglijk lijden in. Voor haar is verlies van communicatie en het kunnen lezen en muziek luisteren daarbij cruciaal. "Ik hoop dat ik het voor ik vergevorderde dementie heb te kunnen regelen. Hoop ik, he? Want je weet het niet. Er zit een adder onder het gras. Bij sommige vormen van dementie verlies je je zelfinzicht en ziektebesef. Dan zit ik toch daar waar ik nooit had willen zijn. Dat is dan het lot van het leven."