Hadden we deze aardbeving kunnen zien aankomen? En andere vragen over de situatie in Marokko beantwoord

Marokko werd gisteravond opgeschrikt door een enorme aardbeving. Door een magnitude van 6.8 en het lastig te bereiken gebied in de hoge Atlas, is het dodenaantal inmiddels opgelopen tot boven de 1000. Wij vroegen wat jullie over wilden weten.

Aardwetenschapper van de Vrije Universiteit in Amsterdam Bernd Andeweg geeft antwoord op jullie vragen.

1. Hoe uniek is een aardbeving van een magnitude van 6.8 in Marokko?

In een mensenleven in dat gebied gebeurt het erg weinig, zegt Andeweg. "In 1960 was er bij Agadir in het zuiden van Marokko een soortgelijk aardbeving. Deze zwaarte is wel het maximum dat daar bereikt wordt."

"Aan de andere kant: het vond plaats in de Hoge Atlas. De naam zegt het al - daar zijn bergen van 4 kilometer hoogte. Daar komt het ene blok aardplaat omhoog, ten opzichte van de andere. Dat maakt de uitkomst van een aardbeving net iets anders."

2. Ligt er een breuklijn in Marokko, waar de aardbeving is geweest?

"Het zijn bij deze aardbeving de platen van Afrika en Europa die met elkaar in botsing zijn. Aan de oostkant van die breuk was het al het geval bij Turkije, eerder dit jaar. Nu is het aan de westkant, waar het Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal, red.) en Marokko elkaar raken."

"Het is een ingewikkelde zone. Deze aardbeving was niet op de plaatsgrens zelf, maar iets verder daar vandaan. Daar was een breuk die al in de ondergrond zat. Als daar genoeg kracht op komt, wil die nog steeds bewegen."

"Bij aardrijkskunde hebben we altijd geleerd dat er aardplaten zijn die bewegen en dat er langs de grenzen daartussen veel gebeurt. Daar gebeurt ook het meeste, maar het is niet zo dat dat de enige plek is. Die platen zijn geen rigide blokken. Daarop zijn ook nog kleinere breuken, waar ook iets kan gebeuren. En dat is nu gebeurd in Marokko."

3. Eerst Turkije, nu Marokko. Hoe uitzonderlijk zijn de meerdere zware aardbevingen van 2023?

Dit is gewoon toeval dat het dicht bij elkaar ligt, reageert Andeweg nuchter. "Al die systemen hebben een soort herhalingstijd van aardbevingen door de tijd heen. Dat betekent dat elk gebied volgens een soort wetmatigheid eens in de zoveel jaren een aardbeving heeft."

"Daarom weten we bijvoorbeeld dat er rond San Francisco in de Verenigde Staten ook weer een zware aardbeving kan komen. Dat gebeurt één keer in de ongeveer 160 jaar gemiddeld. Maar er is geen natuurkundig principe te verzinnen om de platen sneller te laten bewegen."

4. Hadden ze deze aardbeving aan kunnen zien komen?

"Voorspelbaar is het sowieso niet. In dit gebied gebeuren niet zo heel vaak van dit soort aardbevingen. Het zijn hoge bergen naast vlakke gebieden, dus ze moeten er wel zijn. Het gebergte bestaat ook 'pas' 10 miljoen jaar."

"Je kan helaas niet zeggen: er komt morgen om 3 uur 's middags een aardbeving aan. Dat zou heel fijn zijn, maar daar is het allemaal veel te complex voor."

5. Wat voor impact zou een aardbeving van die kracht op Nederland hebben?

"Om even voorop te stellen: de magnitude die we gebruiken, geeft aan hoeveel beweging er langs een breuk heeft plaatsgevonden. Hoeveel je ervan merkt, hangt ook af van hoe diep de aardbeving was. Als je een steen naast je in het water gooit, heb je daarnaast een enorme plons. Als je hem veel verder weg gooit, heb je maar een minigolfje bij jouzelf."

"Als je deze situatie - 6.8 en 17 kilometer diep - hier zou hebben, zouden er heel veel problemen zijn. Aan de ene kant omdat er in West-Nederland en Groningen een hele slappe ondergrond is. Dus die gaat als het ware als een waterbed heen en weer. De seismische golven worden daardoor heftiger. En de meeste gebouwen in Nederland zijn er ook niet op gebouwd."

"Aan het eind van de laatste ijstijden waren er in Zuid-Limburg wel zulke aardbevingen, maar toen waren wij mensen er nog niet. Maar dat gaat absoluut niet gebeuren nu."