Grootste demonstraties sinds jaren 80 in Polen: waarom het zo uitzonderlijk is dat ze nu massaal de straat op gaan

De Polen gaan niet om elke wissewasje protesteren, maar nu de conservatieve regering met nieuwe wetgeving het mogelijk kan maken om de oppositie uit te schakelen gaan ze toch de straat op. "Als het er toe doet, dan staan ze er."

Het gaat om de grootste demonstraties in Polen sinds de Koude Oorlog. Begin juni gingen honderdduizenden mensen de straat op in Warschau om te protesteren tegen een nieuwe wet die de oppositie mogelijk kan uitsluiten bij de aankomende verkiezingen.

Heel uitzonderlijk

"Het is heel uitzonderlijk als zoveel mensen de straat op gaan", zegt Polen-correspondent Ekke Overbeek over het protest op zondag 4 juni. "Polen zijn niet snel met demonstreren."

Toch demonstreert een deel van de mensen al wel langer, weet de Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode. "Ik was bij de demonstratie en iedereen die ik daar sprak zei: 'Ik ben nog nooit in mijn leven zo vaak de straat op gegaan.' Dat gebeurt omdat er zoveel kwesties zijn die de emmers doen overlopen."

Relatief niet zoveel

Honderdduizenden demonstranten klinkt misschien veel, maar Overbeek legt uit dat het in verhouding wel meevalt: "Als je nagaat dat Polen 38 miljoen inwoners heeft, is een paar honderdduizend mensen voor zoiets heftigs als het afbreken van de rechtstaat en een aanval op de democratie - want zo zien de demonstranten het - eigenlijk nog niet heel veel."

De Polen gaan pas echt de straat op als het nodig is, legt Van Duivenbode uit: "Als het er toe doet, dan staan ze er." En het gaat niet alleen om de nieuwe wetten: "Ik zag bijvoorbeeld ook mensen die bordjes omhoog hielden voor vrijheid van het onderwijs omdat ze vinden dat de regering daar te veel invloed op uitoefent." Maar ook onderwerpen als cultuur en ziekenzorg spelen een rol.

Koude Oorlog

In de Koude Oorlog waren ook grote protesten. Dat was volgens Overbeek wel een hele andere tijd. "Dat was een linkse dictatuur die zowel economische als moreel failliet was. Toen was de maat vol voor mensen. Het was duidelijk dat het land op een dood spoor zat."

Dat is op dit moment wel anders, legt de Polen-correspondent uit: "Nu heb je toch nog altijd heel veel mensen die het gevoel hebben van: ja, economisch gezien hebben we het toch niet zo slecht."

Gefocust op eigen leven

"Veel Polen hebben toch een beetje de neiging om zich te concentreren op hun eigen leven, hun eigen huis, hun eigen familie, hun eigen vriendenkring en dat is het", verklaart Overbeek: "Maatschappelijk gezien zijn Polen betrekkelijk inactief. Ook de opkomst bij verkiezingen is vrij laag."

"De afgelopen jaren gebeurt er gewoon heel veel, wat zo essentieel is dat je niks anders meer kan dan de straat op gaan", zegt Van Duivenbode over de protesten. Met de aandacht hopen de demonstranten de Europese Unie te bewegen om in te grijpen: "Alleen als de Europese Commissie zegt 'Wij dreigen met straffen' of 'We zitten hier bovenop' dan pas krabbelen ze soms een beetje terug en worden wetten verzacht."