Gaza-protesten op universiteiten leiden tot discussie onder academici: 'Studenten zien het vreselijk zwart-wit'

Als het aan veel studenten ligt, verbreken Nederlandse universiteiten per direct alle banden met Israëlische instellingen. Maar is een academische boycot verstandig? In de academische wereld lopen de meningen uiteen.

De afgelopen weken protesteerden Nederlandse studenten massaal tegen de oorlog in Gaza. Zij eisen een academische boycot en willen dat Nederlandse universiteiten niet langer samenwerken met Israëlische universiteiten.

Medeplichtig

Maya Wind, een Joods-Israëlische wetenschapper, steunt de studentenprotesten. Zij is antropologe en onderzocht de rol van Israëlische universiteiten in het Israëlisch-Palestijns conflict. En die is groot. "In Israël noemen ze universiteiten de zuurstof van het Israëlische leger ", zegt Wind.

Volgens de antropologe zijn alle Israëlische universiteiten medeverantwoordelijk voor wat zij een 'bezettingsregime' noemt. "Israëlische campussen ontwikkelen bijvoorbeeld samen met het leger nieuwe wapens zoals drones. Die worden vervolgens ingezet bij de onderdrukking van de Palestijnen". Wind vindt dat Nederlandse instellingen die samenwerken met Israëlische partners zich daardoor medeplichtig maken aan de schending van Palestijnse mensenrechten.

Zorgwekkend

Arabist Jan Jaap de Ruiter vindt het zorgelijk dat in Nederland steeds meer samenwerkingen met Israëlische onderzoekers worden stopgezet. Lezingen worden afgezegd, publicaties worden ingetrokken. Ook samenwerkingen die helemaal niets met het conflict te maken hebben.

"In elk land staan de universiteiten in dienst van de staat", vertelt De Ruiter. Ook Nederlandse universiteiten ontvangen financiering van de overheid. Het komt bovendien regelmatig voor dat wetenschappelijk onderzoek door het bedrijfsleven wordt gefinancierd. "Als we Israëlische universiteiten boycotten, moeten we dan ook de samenwerkingen met universiteiten in Turkije, Hongarije of China beëindigen?"

Apartheid

Wind pleit daarentegen juist vóór een institutionele boycot: "Het gaat er om dat de universiteit verantwoordelijk wordt gehouden voor hun rol in de apartheid. Israëlische universiteiten zijn onderdeel van het systeem dat deze apartheid ondersteunt", benadrukt ze.

Het woord 'apartheid' gebruikt ze niet zomaar. Voor haar is de manier waarop de Palestijnse bevolking in Israël behandeld wordt vergelijkbaar met de situatie van zwarte Zuid-Afrikanen in Zuid-Afrika. De boycot van historische witte universiteiten in Zuid-Afrika was in de jaren tachtig cruciaal voor de val van het apartheidsregime.

'Op een andere manier druk uitoefenen'

Voor De Ruiter is een boycot van Israëlische universiteiten niet erg productief: "Als je alle contacten verbreekt, dan kun je helemaal niets meer. Je kunt als Nederlandse universiteit ook juist deze contacten gebruiken, wetenschappers ter plekke helpen en op die manier druk uitoefenen." Hij stelt dan ook voor om gezamenlijke projecten een voor een te evalueren in plaats van alle banden te verbreken.

Een kritische blik mist De Ruiter bij veel protesterende studenten. "Ze zien het vreselijk zwart-wit", zegt hij. "Studenten zouden eigenlijk genuanceerd moeten zijn, want daarvoor worden ze opgeleid." Zijn grootste zorg is dat studenten niet beseffen dat ze zich misschien aansluiten bij een beweging die het bestaansrecht van Israël ontkent.