'Fraude' bij aanbesteding met Chinese bussen doet 'eigen bedrijven eerst'-discussie oplaaien

De aanbesteding van busvervoer in het oosten van Nederland vorig jaar ligt onder een vergrootglas. Aanleiding: fraude die door de winnaar van de aanbesteding zou zijn gepleegd bij de aanschaf van elektrische bussen.

Het Franse ov-bedrijf Keolis won afgelopen september de aanbesteding met een waarde van 900 miljoen euro voor het busvervoer in delen van Gelderland, Overijssel en Flevoland. Maar nu blijkt dat de vervoerder bij de aanbesteding contracten heeft opgesteld met geheime afspraken, zogeheten side letters. Deze contracten zijn gemaakt met twee Chinese fabrikanten van elektrische bussen. Die side letters hadden volgens Follow The Money maar één specifiek doel: het binnenhalen van de aanbesteding.

Geschorst

Inhoud van deze geheime afspraken: de twee Chinese leveranciers, BYD en Ginaf, zouden niet met boetes of rechtszaken worden geconfronteerd wanneer ze hun garanties over de levering van honderden elektrische bussen niet zouden nakomen. En deze garanties vormden juist een belangrijk onderdeel van de aanbesteding.

Bronnen van Follow The Money melden dat Keolis en ingehuurde adviseurs de side letters als 'frauduleus' hebben bestempeld. Een directielid dat de documenten ondertekende én de vlootmanager van het bedrijf zijn tijdens een intern onderzoek van Keolis geschorst.

'800 manjaren werk verloren'

De aanbesteding van het busvervoer in de IJssel- en Vechtstreek leidde vorig jaar al tot het nodige tumult. Zo legde het Nederlandse VDL, Europees marktleider op het gebied van elektrisch busvervoer, het af tegen de Chinese bussen.

Eigenaar Wim van der Leegte klaagde daarop over oneerlijke concurrentie. Volgens hem gingen met de verloren opdracht '800 manjaren werk, exclusief uitbesteed werk en onderzoek en ontwikkeling bij toeleveranciers en kennisinstellingen' voor Nederland verloren.

China schermt eigen markt af

De VDL-topman riep op tot bezinning. Hij wees erop dat China de eigen markt afschermt met hoge importheffingen. "De handelsbalans is uit het lood. Produceren wij niet meer in Nederland, dan verliezen we de kennis en volgt het kapitaal en daarmee onze welvaart."

In antwoord op Kamervragen van het CDA noemde staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken het mislopen van de order door VDL 'teleurstellend'. Maar het stellen van eisen aan de herkomst van producten is niet toegestaan, schreef de bewindsvrouw. Ook gaf ze aan beperkte mogelijkheden te hebben om onderzoek te doen naar buitenlandse bedrijven die met staatssteun oneerlijk concurreren.

'Eigen bussen eerst'

Mogelijke fraude bij de aanbesteding zet die discussie toch weer op scherp. PVV-Statenlid Joeri Pool ageerde eind vorig jaar al tegen de vergunning. Hij vond dat het Overijsselse provinciebestuur het Nederlandse VDL, dat 1000 werknemers heeft in de provincie, had laten vallen.

Pool diende daarop een motie in met de titel 'Eigen bussen eerst!' die een meerderheid haalde in de Provinciale Staten. "Daarin hebben we uitgesproken dat de provincie bij de eerstvolgende aanbesteding meer rekening moet houden met lokale werkgelegenheid. En dat zou wel eens snel kunnen gebeuren. Want als hier daadwerkelijk gefraudeerd is, zal deze aanbesteding helemaal opnieuw moeten."

'Schimmig beeld'

Hamvraag voor het PVV-Statenlid Pool is: wat wist verantwoordelijk gedeputeerde Bert Boerman over de side letters? Pool kwam vorig jaar met hem in aanvaring nadat Keolis, dat al het treinverkeer in de provincie verzorgt, een locomotief naar Boerman vernoemde. "2 weken later kondigde nota bene diezelfde gedeputeerde aan dat Keolis de aanbesteding voor het busvervoer had gewonnen. Dat geeft natuurlijk een heel schimmig beeld."

Volgens Pool is er een groot probleem als Boerman op de hoogte was van de side letters, maar ook wanneer hij er niets van wist. "Want dan word je als provinciebestuur dus opgelicht waar je bij staat. Dan moet je echt je aanbestedingsprocedures tegen het licht gaan houden."

'Afstand van niet integer gedrag'

Vervoersbedrijf Keolis erkent in een reactie te vermoeden 'onregelmatigheden te hebben ontdekt bij haar inschrijving op de aanbesteding IJssel-Vecht.' "Keolis neemt afstand van ieder niet integer gedrag en zal passende maatregelen nemen. Lopende het onderzoek kunnen we op dit moment geen verdere informatie verstrekken."

De provincie Overijssel zegt deze week door Keolis op de hoogte te zijn gesteld van de vermoedens van fraude. "Wij zijn juridisch informatie aan het inwinnen om erachter te komen wat dit betekent voor de gegunde aanbesteding. Lopende dit juridische traject kunnen we op dit moment geen verdere informatie verstrekken", zegt het provinciebestuur in een schriftelijke verklaring.