De tweede golf in de Braziliaanse stad Manaus kwam onverwachts. Er zou groepsimmuniteit zijn bereikt, maar de nieuwe coronamutatie lijkt zich daar weinig van aan te trekken. "Ik zag mensen in het ziekenhuis arriveren met nauwelijks zuurstof in hun lijf."
Normaal gesproken fotografeert Raphaél Alves het leven in de Braziliaanse stad Manaus. Maar sinds de coronapandemie, zeker tijdens de tweede golf, legt hij vooral de dood vast. "Het is heel verdrietig allemaal."
Tekort aan zuurstof
Tijdens deze tweede golf is er volgens de fotograaf iets opmerkelijks aan de hand. "Ik ben geen wetenschapper of dokter, maar het lijkt erop dat er iets veranderd is aan het virus. Alleen de cijfers zeggen het al: vorig jaar overleden er in totaal 5.200 mensen aan corona. Nu, alleen in januari al 2.800."
Nog een factor waaraan Raphaél afleest dat het virus er nu anders lijkt toe te slaan: "Tijdens de eerste golf in mei vorig jaar hadden we geen tekort aan zuurstof. Nu zie je rijen met mensen die urenlang wachten met grote flessen om zuurstof mee naar huis te nemen." Volgens hem is zuurstof erg schaars. "Zuurstof wordt verkocht voor vier keer het minimumloon in Brazilië. De meeste mensen kunnen dat niet betalen."
Groepsimmuniteit
Manaus is de hoofdstad van de Braziliaanse staat Amazonas, in het amazonegebied. De stad telt 2 miljoen inwoners en is het beste per vliegtuig of boot bereikbaar. Vorig voorjaar gingen er beelden vanuit Manaus de wereld over van massagraven die gevuld werden met coronadoden.
Voor de wetenschap was Manaus een interessant geval. Ondanks de hevigheid van de eerste golf werden er nauwelijks maatregelen ingesteld, en in navolging van de Braziliaanse president Jaïr Bolsonaro geloven veel inwoners niet in de schadelijkheid van het virus. Daardoor had corona er vrijspel. Wetenschappers concludeerden in een studie gepubliceerd in Science dat 76 procent van de inwoners de infectie inmiddels heeft doorgemaakt. Daarmee zou ruimschoots groepsimmuniteit zijn bereikt.
'Variant verspreid sneller en is ernstiger'
Maar alle ideeën over groepsimmuniteit worden door de nieuwe Braziliaanse variant, wetenschappers noemen hem P1, aan diggelen geslagen. De variant werd in november 2020 voor het eerst aangetroffen in Manaus en afgelopen januari werd het zorgsysteem overspoeld. Volgens Gert Verdonck, lokaal werkzaam voor Artsen zonder Grenzen in Manaus, wachten er momenteel vierhonderd tot vijfhonderd mensen op een plek in het ziekenhuis.
Er is nog weinig bekend over de P1-variant, maar er zijn aanwijzingen dat het ziekteverloop anders is. Doktoren melden dat patiënten zieker in het ziekenhuis aankomen dan bij de eerste golf. "Deze variant verspreidt zich sneller en is ernstiger", zegt epidemioloog Noaldo Lucena in de Washington Post.
Jonge mensen
Fotograaf Raphaél Alves denkt dat jongere mensen ook zieker worden van deze variant. "Ik zie dat veel gebeuren. Helaas zijn een aantal vrienden van mijn leeftijd, onder de 30, overleden. Ik heb veel jonge mensen zien arriveren bij het ziekenhuis." Maar, benadrukt hij opnieuw: hij is geen arts en dit is niet bewezen.
Ook Alves' schoonvader raakte twee weken geleden besmet. "Hij heeft een verzekering, maar ook voor hem was er geen plaats in het ziekenhuis. We hebben zuurstof gekocht en een zuster ingehuurd om hem te behandelen. Gelukkig gaat het nu beter met hem."
Raadsel voor wetenschappers
Wetenschappers staan voor een raadsel: hoe kan het virus opnieuw zo toeslaan terwijl zo'n groot deel van de populatie al corona gehad heeft? Het onderzoek ernaar staat nog in de kinderschoenen, maar in een studie in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet schetsen wetenschappers de vier meest waarschijnlijke scenario's.
Het eerste scenario is dat de immuniteit in Manaus zou overschat kunnen zijn. Maar het kan ook zo zijn dat de immuniteit van de eerste infectie al is afgenomen, mensen opnieuw besmet raken. Daarnaast zou de nieuwe variant immuniteit tegen de oude variant kunnen omzeilen. Of de nieuwe variant is besmettelijker.
Vaccins gearriveerd
Voor Raphaél is het moeilijk om 'zijn' stad in zo'n crisis mee te maken. "Als ik naar mijn stad kijk heb ik het gevoel dat de hele stad, de gebouwen, de bomen, de dieren, dat alles ziek is." Inmiddels zijn er coronavaccins gearriveerd in Manaus en wordt begonnen met de vaccinatiecampagne.
Maar er zijn twijfels of de huidige vaccins wel goed werken tegen de Braziliaanse variant. De variant draagt namelijk net als de Zuid-Afrikaanse variant de E484K-mutatie. Daarvan zijn er sterke aanwijzingen dat de vaccins tegen de 'gewone' variant er minder goed tegen beschermen. Voor Raphaél is dat een beklemmende gedachte, hij heeft zijn hoop op de vaccinaties gevestigd. "Bij het idee dat de vaccins niet werken word ik kortademig. Ik wil gewoon dat dit tot een einde komt. Ik hoop echt met mijn hele hart dat deze variant zich niet verspreidt naar de rest van het land."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.