Extremere protestacties maken gematigde midden 'normaler' en dat kan helpen bij het uiteindelijke doel, zegt hoogleraar

Jezelf vastplakken aan een talkshowtafel, een kunstwerk bekladden met verf of autobanden leksteken, klimaatactivisten verzinnen steeds nieuwe protestvormen. Irritant? Acties hoeven niet per se sympathie op te wekken om hun doel te bereiken.

Dat zegt Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit. Ze doet veel onderzoek naar protesten over de hele wereld.

Effect

"Kijkend naar de media-aandacht die dit soort acties krijgen, heeft het wel degelijk effect", zegt Van Stekelenburg over klimaatactivist Jelle de Graaf, die zich gisteravond in talkshow Jinek aan de tafel vastlijmde. "Al is de media bereiken niet meer dan een tussenstap."

Uiteindelijk gaat het om bewustzijn vergroten, de publieke opinie beïnvloeden en het gedrag van mensen aanpassen, zegt hoogleraar Van Stekelenburg. En dat bereik je vooral met een lange adem en op heel veel verschillende manieren actievoeren.

Extremere acties

En dan mogen sommige acties best schuren. "Wat daar dan van wordt gezegd is dat door extremere acties op de flanken, het gematigde midden als normaler wordt gezien. Dat is wat je bij boeren zag, maar ook wat je nu lijkt te zien bij klimaatactivisten."

Op tafel zitten in een talkshow is niet gebruikelijk, er wordt fel over gesproken, erkent Van Stekelenburg. "Maar het wordt vergeleken binnen het spectrum van schilderijen besmeuren. En dan is direct duidelijk: dit is geen extreme actie. Er wordt niks kapotgemaakt." Dat kan volgens de hoogleraar sympathie opwekken.

Kantelpunt

Ze geeft als voorbeeld Kick Out Zwarte Piet, die ook op veel verschillende manieren actievoerde. "Rondom intochten, maar ook bij Black Lives Matters-protesten of op scholen lesbrieven uitdelen."

Door constant het gesprek aan te gaan en het punt te blijven agenderen, kan uiteindelijk dat kantelpunt komen. "Dat is bij zwarte piet erg snel gegaan. In 2011 waren de grote meerderheid nog voor een zwarte piet. Nu is dat al een tijdje niet meer zo."

Verschillende tactieken

Activisten beseffen zich goed dat ze verschillende tactieken moeten toepassen om hun doel op de agenda te blijven houden, zegt Van Stekelenburg. "Ze zoeken daarom balans in acties. Naast het blokkeren van snelwegen, organiseren boeren daarom ook zogenoemde boerenlunches."

Maar of met die balans per definitie sympathie voor het doel ontstaat? Uiteindelijk ligt dat ook aan de mensen zelf die worden getroffen door de acties.

Sympathie

"Die kunnen veel hebben, blijkt wel. Al moeten deze mensen van te voren wel sympathie hebben voor het doel en de actiegroep. Daar zie je vaak de scheiding in", zegt de hoogleraar.

Ze wijst naar een onderzoek in Frankrijk waar wekenlang het openbaar vervoer plat lag door stakingen. "Mensen die daardoor op hun hakken door de stad moesten lopen naar werk, zeiden 3 weken later nog steeds dat ze erachter stonden. Maar die hadden daarvoor ook al sympathie voor de acties."