Expert sceptisch over gedragscode studentenverenigingen tegen grensoverschrijdend gedrag: 'Mis harde consequenties'

Vandaag tekenden 49 studentenverenigingen de ‘Gedragscode 2024’. Een deel van de verenigingen kwam de laatste jaren om verschillende redenen in opspraak. In hoeverre gaat zo’n gedragscode echt helpen? "Het is niet voldoende."

Het is niet voor het eerst dat er onder studentenverenigingen zulke gedragsregels zijn opgesteld. Oud-politica en advocaat Ina Brouwer is dan ook huiverig over de effectiviteit van de gedragscode. "Het is niet voldoende. Helemaal niet in deze tijd."

Incidenten bij verenigingen

De verenigingen zijn aangesloten bij de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV). Met het ondertekenen van de gedragscode willen ze 'een omgeving creëren en waarborgen binnen studentenverenigingen, waarin respect, integriteit en verantwoordelijkheid centraal staan'.

Een deel van de studentenverenigingen die de gedragscode ondertekenen, is de afgelopen jaren meerdere keren in opspraak geraakt. Zo liepen vaker ontgroeningen uit de hand, een belangrijk onderdeel van de inwijding bij verenigingen. Bij verschillende verenigingen was er sprake van mishandeling, vernedering en seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Seksisme

Ook buiten de ontgroeningen om zijn er meldingen van seksisme en agressie. Op het lustrumfeest van het Amsterdamsch Studenten Corps werden in 2022 bijvoorbeeld seksistische toespraken gehouden, waarin vrouwen onder andere werden uitgemaakt voor 'hoeren' en 'sperma-emmers'.

Meest recentelijk kwamen er bangalijsten - via het internet verspreide lijsten met namen van meisjes en vrouwen met (seksuele) beoordelingen - vrij bij het Utrechtsch Studenten Corps.

'Soft beleid'

Brouwer staat onder andere slachtoffers van deze lijst bij. Zij is dan ook terughoudend als het gaat om de effectiviteit van de gedragscode. "Mooie voornemens, maar die zijn er eerder geweest. Er staan allerlei dingen in die nu ook al aanwezig zijn, zoals vertrouwenspersonen. Dat heeft tot nu toe weinig geholpen."

Ze noemt het 'soft beleid'. "Ik mis een aantal hardere dingen. Want de harde consequenties, die zijn voor de slachtoffers. Wat gebeurt er als er in de toekomst weer een bangalijst verschijnt? Dat staat er niet in", vertelt ze.

Maatregelen

De Gedragscode 2024 kaart een brede lijst aan onderwerpen aan. Onder meer duurzaamheid, middelengebruik en mentaal welzijn komen aan bod. Zo moet bijvoorbeeld het alcoholbeleid 'herzien en geüpdate' worden met 'aandacht voor verantwoord alcoholgebruik', en noemt het 'gepaste straffen bij herhaaldelijk wangedrag' als het gaat om agressie.

Voorzitter Linde van Mechelen van het bestuur der Landelijke Kamer van Verenigingen vertelt waarom ze de gedragscode nodig vonden. "De richtlijnen die we eerst hadden, waren achterhaald, en misten een aantal onderwerpen die we nu heel belangrijk vinden. Omdat wij veiligheid en respect binnen studentenverenigingen heel belangrijk vinden, is er nu een nieuwe gedragscode voor studenten."

'Past niet meer bij de cultuur'

Een ander aspect in de gedragscode gaat in op regels rondom (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Ook hier zijn de laatste jaren zijn er vaker meldingen naar buiten gekomen.

Ook bij de studentenvereniging Vindicat circuleerde in 2016 een bangalijst. Op die lijst stonden de namen van vrouwelijke leden, inclusief foto, contactgegevens en een 'score' voor hun prestaties in bed. Meerdere leden werd toen geschorst.

'Kijk er niet met vreugde op terug'

Rector Silvester den Boer van Vindicat zegt daarover: "Dat past uiteraard niet meer bij de cultuur die wij nu op de vereniging willen waarborgen. Ik kijk er niet met vreugde op terug."

In de nieuwe code gaat het over het instellen van een anoniem meldpunt, het vergroten van bewustwording en het aanstellen van een interne en externe vertrouwenspersoon. Maar over concrete sancties vanuit de verenigingen staat niks concreets. Van Mechelen vertelt dat dat expres is gedaan. "Wij denken dat het handiger is om de verenigingen dichterbij ons te houden, dan dat we ze afstoten op deze manier. Het is aan de verenigingen zelf om in te vullen."

Sancties nodig

Brouwer is juist een grote voorstander van sancties op wangedrag. "Die moeten dan ook heel precies zijn. Overtreed je die? Dan vlieg je eruit, krijg je een boete, of word je geschorst. Dat helpt."

"Vergelijk hoe het nu is met een auto-ongeluk", vertelt ze. "Ik word aangereden, die automobilist zegt tegen mij: 'Goh, wat jammer dat je je been hebt gebroken. Ik zal het in de toekomst niet meer doen. Veel plezier en succes ermee'. Dat zou niemand accepteren, maar dat is wel aan de orde met die bangalijsten. Er is schade aangebracht: psychisch, ze zijn opgehouden met studeren, voelen zich onveilig, hebben een psycholoog nodig."

Welwillendheid studenten en verenigingen

Toch denkt rector Den Boer dat er al veel gebeurt. "Er wordt wel gesanctioneerd op studentenverenigingen, laten we dat voorop stellen. Daarnaast zijn studentenverenigingen heel welwillend om te werken aan politieonderzoeken en dergelijke dingen. Het gesloten bolwerk, dat zijn we niet meer."

Hij denkt dat de gedragscode wel degelijk verandering kan brengen. "Het schaart soms onder cultuurveranderingen, dat is een traag proces, dat hebben wij ook gemerkt. Maar ik denk dat studenten zich er wel aan gaan houden, als we de hele tijd constant beleid erop voeren. Dus het is een verandering die plaats gaat vinden, want studenten zijn welwillend."

De knop om

Brouwer hoopt dat de knop een keer omgaat. "Dat het tijd wordt voor duidelijker beleid, handhaving, en sancties. Wij in Nederland zijn erg goed in voornemens, dingen ondertekenen. Prima, maar dat is niet voldoende, helemaal niet in deze tijd."

Den Boer hoopt in ieder geval dat men druk met de gedragscode bezig gaat. "Het gaat er natuurlijk om dat iedereen een zo fijn en veilig mogelijke studententijd heeft, en ik hoop dat iedereen dat op den duur gaat krijgen, en ik denk dat die gedragscode daar een grote rol in gaat spelen." Het belangrijkst in zijn ogen? "Dat daarmee de misstanden uit het verleden ook echt verleden tijd blijven", vertelt hij.