Eric leefde van 15 euro per week: 'Ik schaamde me dood'

Eric schaamde zich voor zijn armoede. "Ik ging met knikkende knieën naar de sociale dienst. Je voelt je zo klein als je je hand moet ophouden."

Maar liefst één op de zeven Nederlanders schaamt zich voor zijn of haar financiën. En dat is een probleem, want juist door die schaamte wordt de armoede groter. Mensen geven bijvoorbeeld geld uit aan statusverhogende spullen. Dat blijkt uit het promotie-onderzoek van Arnoud Plantinga aan de Universiteit van Tilburg.

'Je probeert jezelf én je status te handhaven'

Eric Rugebregt werkte zijn hele leven, maar belandde op zijn zestigste in de WW. Na drie jaar volgde de bijstand. Hij werd afhankelijk van de voedselbank en leefde op een gegeven moment van 15 euro per week. "Je probeert jezelf én je status te handhaven. Je wilt je leven voortzetten zoals je gewend was. Maar eigenlijk kan dat niet meer. Daar heb je de inkomsten niet meer voor. Dat is een harde dobber."

Plantinga onderzocht de rol van schaamte in armoede. "Schaamte is een sterke emotie. Het gaat vaak samen met specifiek gedrag dat armoede in stand kan houden, waardoor een vicieuze cirkel van armoede ontstaat. Mensen die zich schamen geven bijvoorbeeld meer geld uit aan statusverhogende producten. Bijvoorbeeld merkkleding kopen om jezelf en anderen te laten denken dat het nog niet zo slecht gaat."

'Pijnlijk om zonder cadeau naar een verjaardag te gaan'

Eric kon gelukkig streng zijn voor zichzelf. "Daardoor ben ik uiteindelijk niet in de schulden gekomen." Maar hij erkent dat dat lastig is. "Mijn spaargeld ging er snel doorheen omdat ik aan mijn oude gewoontes vasthield, terwijl dat niet meer kon. Gelukkig zag ik dat op tijd in", zegt Eric.

Armoede gaat gepaard met stress, piekeren en een verminderd gevoel van controle. "Onder Nederlanders gaat schaamte met meer eenzaamheid en minder sociale contacten gepaard. Als iemand zich schaamt, wil die zich vaak terugtrekken uit een sociale situatie", zegt Plantinga. Eric herkent dat. "Het is pijnlijk om naar verjaardagen te gaan en geen cadeautje mee te kunnen nemen. Daar moest ik al mijn moed voor bij elkaar rapen."

Schaamte overwinnen

Eric heeft zijn schaamte overwonnen. "Ik vind het nu belangrijk om lawaai te maken over de stille armoede." Hij is inmiddels met pensioen, waardoor hij het iets breder heeft. Hij werkt vrijwilliger bij de Quiet community, een organisatie die mensen in armoede ondersteunt. Hij is gastheer bij de wekelijkse inloop en ziet de mensen worstelen met schaamte. "Soms lopen ze eerst vier keer voorbij, voordat ze naar binnen durven te stappen."