Er verdwijnen steeds meer eeuwenoude wandelpaden: 'Als we niets doen zijn ze over 30 jaar allemaal weg'

Wandelpaden langs rivieren of dwars door akkers. In slechts een paar decennia tijd is Nederland tienduizenden kilometer van dit soort weggetjes verloren. Terwijl ze van grote waarde zijn. "Als je weet dat zo'n weg eeuwenoud is, loop je er anders over."

Jaag- en kerkpaden kronkelen door ons landschap en werden vroeger gebruikt voor de jacht of om naar de kerk te wandelen. Het waren belangrijke knooppunten in een tijd dat het leven, maar ook het vervoer een stuk langzamer ging. Niet voor niets worden het 'trage paden' genoemd. "Maar, als we er nu niet bij stilstaan, zijn ze over 30 jaar verdwenen", zegt het Utrechtse provinciale statenlid Erwin Kamp.

Moedwillig blokkeren

Want de trage paden staan onder druk. Vanwege nieuwbouw bijvoorbeeld. Waar ooit dorpen met elkaar waren verbonden door kleine weggetjes, worden steeds vaker woonwijken uit de grond gestampt.

Ook mensen zorgen ervoor dat de paden niet langer begaanbaar zijn. "Je moet het snoeien, begaanbaar houden", zegt Kamp. Daarnaast worden de wegen op eigen initiatief geblokkeerd, terwijl er officieel 'recht van overpad' geldt. "Niet iedereen wil altijd mensen over het pad achter zijn huis."

'Voorkomen dat alles wordt volgebouwd'

We zouden veel zuiniger moeten zijn op de trage paden, vindt statenlid Kamp. "Ik wil graag dat de provincie ze gaat beschermen en met gemeenten en eigenaren tot afspraken gaat komen over beheer."

Hij komt met een initiatief-voorstel. "Om te voorkomen dat alles maar wordt volgebouwd. En dat we ook eens beseffen wat de betekenis is achter zo'n pad."

Vereniging Trage Wegen

Iedere provincie heeft een wegenlegger waarin alle wegen zijn opgenomen. "Behalve de trage paden", zegt Kamp. Volgens hem pakken ze dat in België beter aan.

Daar bestaat een speciale vereniging, Trage Wegen, die zich inzet voor het behoud van dit soort paden. En ze probeert te heropenen wanneer de doorgang, om welke reden dan ook, versperd is. De vereniging ontstond na een noodkreet over dat ze ook in België dreigden te verdwijnen.

50 duizend kilometer 'trage weg' verloren

"We hebben wisselend succes," zegt Steven Clays van Trage Wegen, "maar het gaat de goede kant op.". In België zijn er veel meer trage wegen dan in Nederland, weet Clays.

"In Nederland is gekozen voor schaalvergroting en productielandschap, we mogen geen honger meer lijden, was de gedachte." Vele wegen zijn in Nederland verloren gegaan volgens Clays. "Naar schatting zo'n 50 duizend kilometer is in 20 jaar tijd uitgewist."

'Trage paden bewezen zich vooral in coronatijd'

Vooral in coronatijd hebben de trage paden zich bewezen, zegt Clays. "We hebben een vrij strenge lockdown gehad en iedereen moest zich in de buurt verplaatsen."

Er werden plots veel meer wandelpaden ontdekt. "Want je kon toch niet veel anders doen." Iedereen het belang van trage wegen. "Je wil je toch eens wat anders zien dan de drie wegen om je huis." Om harmonisch te wonen, heb je trage wegen nodig, zegt hij.

Eeuwenoud

Sommige paden zijn al eeuwenoud. Bij statenlid Erwin Kamp loopt de Via Regia om de hoek. "Dat is het oude pad van Utrecht naar Keulen, het ontstond 450 jaar na Christus."

"Als je dat weet, loop je toch anders over zo'n pad. Het is jammer dat het niet aangegeven staat." Ze leveren ook nog een bijdrage aan de biodiversiteit. "De paden zorgen ervoor dat er bloemen kunnen bloeien en insecten ook kunnen groeien."

Nieuwe Omgevingswet

In België kan heropening van een trage weg worden aangevochten bij de rechter. "Wij ondersteunen mensen die het aanvechten met raad en daad", zegt Steven Clays van Trage Wegen. Zo ver wil statenlid Kamp niet gaan. "Ik wil eerst eens beginnen met in kaart brengen waar de paden liggen en hoeveel het er zijn. Ik denk dat we tot een afwegingskader moeten komen met wanneer we een pad wel of niet willen bewaren."

Dat is actueel nu provincies en gemeenten werken aan de nieuwe Omgevingswet, een visie waarin vastgelegd wordt hoe de openbare ruimte te benutten. In juli 2022 treedt die wet in werking. "Als we hier nu niet bij stilstaan, zijn over 30 jaar deze paden verdwenen."