Enkelband als oplossing tegen personeelstekort in gevangenissen? Deze hoogleraar probeerde het zelf thuis uit

Hoe voelt het om aan huis gekluisterd te zitten met een enkelband? Bijzonder hoogleraar herstelrecht aan de Universiteit Maastricht Jacques Claessen wilde het ervaren en ging vrijwillig in thuisdetentie."Ik was continu bezig met wat ik wel en niet mocht."

De hoogleraar pleit al jaren voor de enkelband in plaats van een korte celstraf. Nu er een personeelstekort is in het gevangeniswezen, zou de enkelband volgens hem een goede, alternatieve straf zijn.

Twee uur vrije tijd

Claessen kreeg deze maand een week lang een enkelband om en had dagelijks slechts twee uur vrije tijd. Hij mocht alleen naar zijn werk en kreeg ook een gebiedsverbod. "Ik wilde een zo realistisch mogelijke ervaring", vertelt Claessen over zijn ervaring. Deze elektronische detentie betekende ook dat hij niet de hele dag in de tuin mocht doorbrengen, maar echt in huis moest zijn.

Ook al was het vrijwillig, Claessen vond het psychisch toch zwaar. "Het was pittig. Ik was constant bezig met wat ik wel en niet mocht." Alsnog ging hij de fout in, door in het gebied waar hij niet mocht komen geld te gaan pinnen. "Meteen begon de band te trillen en kreeg ik een sms en telefoontje dat ik in overtreding was." Twee keer een overtreding betekent in de praktijk de cel weer in.

Hulpmiddel

De enkelband wordt nu ingezet als hulpmiddel om verdachten en veroordeelden, die onder voorwaarden in vrijheid worden gesteld, te controleren. Met de enkelband kan gecheckt worden of iemand zich aan een locatieverbod houdt.

Claessen is niet de enige die de enkelband wilde proberen. Op initiatief van Reclassering Nederland deden ook andere collega's uit het strafrecht een enkelband om, onder wie een strafrechter van de rechtbank Rotterdam en de voorzitter van de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ).

'Stuk goedkoper'

Het is een manier om aandacht te vragen voor de enkelband, die in Nederland niet als hoofdstraf wordt opgelegd. Een gemiste kans vindt Claessen dat. "Het is voor de samenleving een stuk goedkoper dan een celstraf en het is belangrijk voor de preventie", legt hij uit. Het zou volgens hem goed zijn als bij straffen tot 6 maanden ook gekeken wordt of elektronische detentie zou volstaan.

Uit eerder Nederlands onderzoek naar elektronische detentie in België blijkt dat de kans op herhaling 50 procent lager is na het dragen van een enkelband in vergelijking met een korte gevangenisstraf. "Een celstraf heeft grote gevolgen voor de gedetineerde, die vaak werk, huis en soms ook zijn gezin verliest." Allemaal factoren die de kans op herhaling vergroten.

Oplossing tegen personeelstekort

Daarnaast zou de enkelband ook kunnen helpen om de druk op de gevangenissen te verlichten. Die kampen sinds eind vorig jaar met personeelstekorten, waardoor er niet voor alle veroordeelden plek is. Ruim 2000 veroordeelden lopen daardoor nog vrij rond. De politiek zoekt daarvoor naar oplossingen.

In een Kamerbrief eerder deze maand van staatssecretaris Ingrid Coenradie van Justitie en Veiligheid wordt onder andere voorgesteld om veroordeelden die bijna vrijkomen al voor het weekend vrij te laten. Ook wordt gekeken of veroordeelden in het buitenland vastgezet kunnen worden.

'Te lichte straf'

Een veelgehoord bezwaar is dat de enkelband een te lichte straf zou zijn en geen recht doet aan de slachtoffers. De enkelband ligt politiek gevoelig. Partijen als de PVV en BBB pleitten eerder voor strengere straffen en zijn geen voorstander van straffen met een enkelband. En ook VVD is tegen. Toch ziet coalitiepartner NSC wel mogelijkheden. Die partij gaat er later dit jaar een initiatiefwet voor indienen, samen met D66.

"Het maakt Nederland daadwerkelijk veiliger en het zorgt ervoor dat de gevangeniscapaciteit gebruikt kan worden voor de mensen die echt zware misdrijven hebben gepleegd," zegt Tweede Kamerlid Jesse Six Dijkstra in een reactie. Claessen weet nu uit eigen ervaring dat de enkelband wel degelijk vrijheidsbeperkend is. "Veel mensen roepen dat een enkelband helemaal niks voorstelt. Ga eerst maar eens weekje proefdraaien, dan praten we verder", sluit de hoogleraar af.