Door oorlog in Oekraïne kijkt ook leger in Nederland anders naar drones, vertelt kolonel

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne 2 jaar geleden zijn drones een vast onderdeel van de strijd. Ze zijn inzetbaar op het land, in de zee en in de lucht. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Ook Nederland houdt deze technologie in de gaten.

Ze kruipen met rupsbanden over de grond om gewonde soldaten op te halen bij de frontlinie, schieten met hoge snelheid door het water om een schip te raken. En ze geven gedetailleerde informatie over waar de vijand zit: drones. Het zijn onbemande voertuigen in verschillende vormen die voor verschillende doelen kunnen worden ingezet.

Invloed op oorlogsvoering

Dat zien we nu al in de oorlog in Oekraïne en het wordt alleen maar meer, denkt kolonel Jos Kuijpers. Hij is commandant van de grondgebonden luchtverdediging, die zich specialiseert in dreigingen vanuit de lucht.

Sinds vorige zomer richt een nieuwe subeenheid zich daar op de afweer van drones. Het is volgens hem belangrijk om te begrijpen wat voor invloed drones hebben op de manier van oorlogvoeren.

Technologie met risico's

"Ik denk dat mijn militaire collega's wel beseffen wat het betekent, maar ik betwijfel of de samenleving die urgentie ook voelt", zegt Kuijpers. Hij vertelt dat er voorgeprogrammeerde drones zijn ter grootte van een vliegtuig, die met gemak 800 kilometer ver kunnen vliegen.

"Afstand was vroeger veiligheid, maar dat is nu niet meer het belangrijkste." Hij zegt dat niet om paniek of angst te zaaien, benadrukt hij, maar zodat mensen de risico's van deze relatief nieuwe technologie begrijpen.

'Lastig om tegen te verweren'

"Kleine drones zijn heel lastig om je tegen te verweren", zegt Kuijpers. "Ik ben van huis uit luchtverdediger, wij proberen eenheden te beschermen tegen een dreiging uit de lucht. Maar drones zijn wel een nieuwe tak van sport."

Hij vertelt dat een radar die wordt gebruikt om vliegtuigen te zien, niet is ingesteld op het opsporen van kleine drones. Daarvoor zijn andere sensoren en radarsystemen nodig, die ook kleine en laagvliegende objecten kunnen vinden.

Mug met een pistool doden

Naast herkenning is het ook belangrijk om te kijken hoe een vijandige drone kan worden uitgeschakeld. "Je wilt niet een mug met een pistool doden, dat is niet kosteneffectief", vertelt Kuijpers. "Dus moeten we op zoek naar een wapensysteem dat net zo goedkoop of zelfs goedkoper is dan de drones zelf, om ze mee te bestrijden."

Je kunt dan denken aan het verstoren van het signaal of de gps of het verbreken van de verbinding met de bestuurder. "Ook wordt er gekeken naar de inzet van lasers als effectief en goedkoop tegenmiddel, maar dat zijn nu nog prototypen."

Wapenwedloop

Belangrijk om op te merken bij deze technologie is dat de ontwikkelingen razendsnel gaan. "Het is een wapenwedloop en die is nog niet afgelopen", vertelt Kuijpers.

"Als de ene partij een nieuwe techniek heeft die werkt, dan bedenkt de tegenpartij wel weer iets anders. Het is echt actie en reactie", zegt hij, doelend op de oorlog in Oekraïne.

Experimenteren tijdens de oorlog

Kuijpers zegt dat de oorlog 'echt een vliegwiel' is, en dat ontwikkelingen daardoor veel sneller gaan. "In vredestijd ben je gehouden aan allerlei wet- en regelgeving en mag je met veel dingen niet zomaar experimenteren. Maar dat heeft Oekraïne niet, want in een oorlog gaat het om lijfsbehoud en mag je veel meer experimenteren."

Dat zorgt er volgens hem voor dat er veel nieuwe toepassingen worden uitgeprobeerd, die als ze werken meteen op grote schaal worden ingezet. "De ontwikkelingen gaan ontzettend snel en wat je met drones kan doen wordt alleen beperkt door de creativiteit van mensen."

Veel voordelen

Het gebruik van drones in oorlogsvoering heeft volgens Kuijpers veel voordelen. "Het is een onbemand systeem dus de persoon die het bestuurt blijft buiten schot. Verder bereik je met drones steeds grotere afstanden, is het goedkoop om ze in te zetten en zijn ze makkelijk in gebruik", zegt hij.

Toch is de techniek volgens hem niet doorslaggevend in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. "Anders had er al iemand gewonnen. Het is vaak maar een tijdelijk voordeel als je een nieuwe techniek succesvol inzet, want daar gaat de andere partij ook weer op reageren."

Manier van oorlog voeren veranderd

"De grondbeginselen van oorlog zijn nog steeds hetzelfde", zegt Kuijpers. "Je probeert land te veroveren, een regering omver te werpen of bepaalde doelen te bereiken. Maar de manier waarop is door drones wel veranderd, net als toen we tanks kregen, of vliegtuigen. Er komt iets bij en daar moet je op reageren."

Hij vertelt dat Oekraïne naast kwaliteit ook inzet op kwantiteit, dus op de snelle productie van heel veel drones. "Het is ook echt een wedloop op aantallen."

Azerbeidzjaanse drones

We hebben nog niet vaak gezien dat drones zoveel worden gebruikt, zegt Kuijpers. "Ze werden in het Midden-Oosten al wel ingezet bij verschillende conflicten, maar op kleinere schaal."

Een soortgelijke inzet als in de oorlog in Oekraïne zagen we volgens hem voor het eerst tijdens de oorlog om Nagorno-Karabach, in 2020. "Azerbeidzjan zette toen vrij planmatig verschillende soorten drones in, waarmee ze Armenië hebben overrompeld."

Drones zijn een blijvertje

Kuijpers denkt dat de inzet van drones een blijvertje is. "Het gaat niet meer weg. Het is goedkoop, makkelijk in te zetten en aantrekkelijk omdat je er niet zelf aan wordt blootgesteld." Het is daarom volgens hem extra belangrijk om de ontwikkelingen goed in de gaten te houden en ook zelf te experimenteren.

"Maar dan hebben we wel ruimte nodig om te kunnen en mogen oefenen. Dat heeft ook met wetgeving te maken, of je bijvoorbeeld het signaal van een drone mag verstoren. Het zou voor mij wel sneller mogen."

'Mogelijkheden zijn eindeloos'

"Drones gaan waarschijnlijk nog sneller en verder kunnen vliegen en vaker als zwerm optreden", denkt Kuijpers. Ook heeft de combinatie van drones met kunstmatige intelligentie volgens hem veel potentie.

Een intelligente drone zou dan bijvoorbeeld alleen verder kunnen vliegen, als de verbinding met de bestuurder verstoord wordt. "De mogelijkheden zijn eindeloos." Kuijpers zegt dat het daarbij wel belangrijk is dat er altijd een mens betrokken is bij de drone. "Je moet goed bedenken wat je toestaat als land."

'Vraag of capaciteit voldoende is'

Het is volgens Kuijpers een politieke vraag, hoeveel Nederland inzet op drones en de verdediging daartegen. "Als luchtverdediger ben je geen knip voor de neus waard als je je niet verdiept in drones, dit moeten we gewoon doen." Hij vertelt dat er in NAVO-verband wordt gesproken over de verdediging van het gebied en wat daarvoor nodig is.

"Het is de vraag of de capaciteit voldoende is. Ik zou het als land verstandig vinden als we onze kritieke infrastructuur zelf kunnen verdedigen. Een aanval hoeft niet uit een ander land te komen en kan overal optreden, als land zou je jezelf daartegen moeten willen beschermen."