Deadline kieslijst voorbij, maar toch wil je je terugtrekken als kandidaat-Tweede Kamerlid: zo werkt dat

Vorige week maakte Tweede Kamerlid Kauthar Bouchallikht van GroenLinks-PvdA bekend dat ze zich terugtrekt van de kandidatenlijst voor de verkiezingen. We zoeken uit hoe dat werkt, als de deadline voor het opstellen van de lijst al is verstreken.

Columniste Annemarie van Gaal schreef vanmorgen in De Telegraaf: 'In ons hopeloos ouderwets politieke systeem, kan ze zich helemaal niet terugtrekken', maar dat ligt toch iets anders.

Geen wijzigingen op het papier

Hoogleraar staats- en de bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden legt uit dat partijen de eenmaal ingediende kandidatenlijsten op 9 oktober niet meer kunnen wijzigen.

"Dat is ook wel logisch ook natuurlijk, want anders wordt het een janboel. Dan kan je nog een dag voor de verkiezingen zou je de nieuwe kandidaten op zo'n lijst zetten. Die lijsten moeten ook worden gedrukt en verspreid."

Niet beschikbaar zijn

De kandidatenlijst staat vast, en Bouchallikht staat op plek 17. Ze kan zich als kandidaat wél terugtrekken door nu al te zeggen dat ze niet beschikbaar is. Voermans: "De Kiesraad kan daar een voorziening voor treffen. Om te kijken hoe dat aan de kiezers duidelijk te maken is dat een van de kandidaten die op een kandidatenlijst staat niet meer beschikbaar zal zijn voor die verkiezingen."

"Je kunt zeggen: 'het is al bekend genoeg dat als je op haar stemt, dat de risico bestaat dat haar dat die stem verloren gaat'. Maar ze kunnen echt nog in een heel uitzonderlijk geval alsnog zeggen van 'nee, we laten het de kiezer weten dat die persoon die op de kandidatenlijst staat niet beschikbaar is'."

Kieswet

Bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak van de Universiteit van Maastricht vult aan: "Je kunt natuurlijk altijd zeggen van: 'wat is het moment dat je je nog wel of niet kan terugtrekken?'. Dat kan misschien ook nog wel 2 of 3 weken later, maar dat zou de Kiesraad moeten bepalen." De termijnen die we in Nederland hebben, staan in de Kieswet.

Van den Braak denkt dat er aan het opschuiven van termijnen beperkingen zitten. "Ook dan kan het natuurlijk nog steeds gebeuren dat iemand op het laatste moment aangeeft: 'ik sta wel op de lijst, maar kan toch niet gekozen worden'. Dat is een onvermijdelijk. En het is ook iets dat heel zelden voorkomt." Van den Braak ziet het probleem dus niet met dat de deadline op 9 oktober stond.

Zetel naar DENK?

Van den Braak legt uit dat Kamerleden die gekozen worden, zelf moeten aangeven of ze wel of niet hun zetel aanvaarden. "In het verleden is het ook wel voorgekomen dat mensen die gekozen waren toch de kamer niet ingaan. Jan Peter Balkenende bijvoorbeeld, na de verkiezingen van 2010. Maar ook Kamerleden die veel minder bekend zijn. Dat is ook een vrijheid van kandidaten."

Annemarie van Gaal gooit het balletje op in haar column, dat ze haar zetel aan DENK zou kunnen geven bij veel voorkeursstemmen. Volgens Voermans is dat onmogelijk. "Die gaan gewoon naar de volgende in de rij op de kandidatenlijst van GroenLinks-PvdA. Er is geen enkele mogelijkheid om de op haar uitgebrachte stemmen dat zij daar nog een bestemming aan geeft voor een andere partij of wat dan ook."