De verschillen en overeenkomsten tussen nu en het vorige inflatierecord van 40 jaar geleden

De inflatie is in december opgelopen naar 5,7 procent op jaarbasis. Dat is het hoogste niveau in één maand tijd in bijna 40 jaar. De inflatie komt op een moment dat het goed gaat met de economie, maar dat was in 1982 (40 jaar geleden) heel anders.

Toen in 1982 de inflatie zo hoog was, ging het economisch niet goed met Nederland. Het enige dat nu hetzelfde is als het vorige record, is dat de oorzaak van de hoge inflatie, te herleiden is naar de hoge energieprijzen.

Economische crisis

"In de jaren 70 is de inflatie heel erg gestegen doordat een organisatie van olieproducerende landen, met name in de Arabische wereld, de olieprijzen enorm verhoogde", vertelt Harald Benink, hoogleraar Banking and Finance aan Tilburg University. "Ook kwamen we toen langzaam maar zeker in een economische crisis terecht", vertelt Benink.

"Wat dat betreft is de inflatie van toen en nu wel een klein beetje vergelijkbaar, omdat een deel van de hoge prijzen nu ook in de energieprijzen zitten. Maar dan houden de vergelijkingen ook wel op", zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Troonredes

De economische situatie van Nederland in 1982 is een verschil van dag en nacht met die van vandaag. Koningin Beatrix schetste dat jaar een gitzwart beeld tijdens haar troonrede: 'De wereldeconomie vertoont tekenen van ernstige stagnatie. De productie groeit niet meer, de wereldhandel nauwelijks. Nederland deelt in die algemene malaise', was haar boodschap.

Dat is een groot verschil met de troonrede van vorig jaar, door koning Willem-Alexander. 'De Nederlandse economie staat er gelukkig goed voor', zei de koning. 'Zeker in vergelijking met andere landen. Dit jaar en volgend jaar veert de Nederlandse economie naar verwachting op en de werkloosheid blijft historisch laag.'

'Economie kreeg spurt toen einde corona verwacht werd'

Die hoge olieprijzen hebben nu niks te maken met landen die zelf hun prijzen verhogen, maar met corona en onzekerheid, vertelt hoogleraar Harald Benink. "Vorig jaar, voordat omikron kwam, leek corona voorbij te zijn en kreeg de economie een enorme spurt", zegt Benink.

"Mensen kochten weer een auto, of gingen op vakantie. Dat zorgde voor heel veel vraag naar goederen, en dat drijft de prijs omhoog", zegt hij. Daar kwam ook nog eens bij dat veel aanvoerketens in de knel kwamen.

Spullen uit China

"Heel veel producten, of je het nou hebt over speelgoed of mobiele telefoons, komen uit China. En je ziet dat als de havens daar dicht gaan vanwege een besmetting, dan zijn we die containers wereldwijd, die toestroom, kwijt." Daardoor wordt het duurder om producten uit China te halen en die prijs wordt vervolgens doorberekend aan de consument. Inflatie dus.

Niet alleen corona is de oorzaak van prijsstijgingen. "Het komt ook door spanningen, op geopolitiek vlak bijvoorbeeld, als je kijkt naar de gasleveranties vanuit Rusland. Die onzekerheid heeft een opdrijvende werking op de gasprijs."

Toekomst

Wat kunnen we van de komende tijd verwachten? Blijft alles opnieuw duurder worden? Het is giswerk, erkent hoofdeconoom Van Mulligen van het CBS. "Veel analisten zijn het er nog niet over eens hoe langdurig die inflatie is. De meesten denken dat het nog weleens wat langer hoog kan blijven."

De energieprijzen zullen uiteindelijk wel ophouden met stijgen denkt Van Mulligen, misschien wel wat dalen, maar dan is het nog niet in één keer merkbaar in onze portemonnee. "Want het kan zijn dat die hogere energieprijzen worden doorberekend in de prijzen van andere producten. En dan ijlt het nog wat langer na."

Lange termijn

Maar, zegt Van Mulligen, "we moeten niet vergeten dat vlak hiervoor, en dan heb je het echt nog over de eerste helft van 2021, de inflatie in Nederland en in de rest van de eurozone al lange tijd hardnekkig laag was. Dat was ook een grote zorg van de Europese Centrale Bank."

"De post-coronaschock heeft gezorgd voor een stijging, dus op dit moment zijn er zorgen over een te hoge inflatie, maar op de lange termijn is er vooral de zorg dat hij te laag is."