De uitdagingen van Mark Rutte als nieuwe NAVO-baas: 'Er zal leiderschap van hem verwacht worden'

Mark Rutte is vandaag officieel benoemd tot de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Wat staat hem te wachten en waarom is er juist voor hem gekozen? "Hij heeft een eigenschap die belangrijk is voor iemand die iedereen bijeen moet houden."

Na bijna 14 jaar verruilt Rutte het Torentje in Den Haag voor het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dat het militair bondgenootschap nu juist voor hem kiest, verbaast defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) Peter Wijninga niet. Want de nieuwe NAVO-baas staat op veel fronten grote uitdagingen te wachten.

'Kracht van Europa ontdekt'

Wijninga ziet dat Rutte de afgelopen jaren enorm is gegroeid op het wereldtoneel. Toen hij in oktober 2010 aantrad als minister-president van Nederland was Rutte volgens hem helemaal niet zo op Europa gericht, en al helemaal niet op defensie. Dit had toen ook te maken met de grote bezuinigingen die zijn eerste kabinet doorvoerde.

Maar in de loop der jaren kreeg de premier steeds meer belangstelling voor het buitenland. De deskundige wijst daarbij op de ramp met vlucht-MH17 (2014) en de zogenoemde Turkije-deal (2016), die Rutte namens de Europese Unie met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan sloot. "Hij ontdekte steeds meer de kracht van Europa."

Eenheid binnen NAVO bewaren

Ondertussen zagen we hier dat Rutte in staat was om verschillende partijen in diverse kabinetten bij elkaar te brengen. Tijdens zijn premierschap regeerde hij met CDA, PVV, PvdA, D66 en ChristenUnie. Bij de NAVO krijgt hij straks te maken met 32 lidstaten. "Dus dan is dat een belangrijke eigenschap voor iemand die iedereen bijeen moet houden", zegt Wijninga.

Alsnog wordt het een hele klus om die eenheid binnen het bondgenootschap te versterken, denkt hij. "We zien dat in een aantal lidstaten rechts-populistische regeringen aan de macht zijn gekomen of komen. Die twijfelen aan de steun vanuit de NAVO aan Oekraïne, terwijl de ontwikkeling van Rusland wel een bedreiging blijft."

'Goed overweg met Trump'

Een andere uitdaging die Rutte op z'n bordje krijgt, is de mogelijke terugkeer van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Trump is zeer kritisch op het feit dat verschillende Europese landen niet voldoen aan de NAVO-norm dat jaarlijks 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten worden uitgegeven.

Nederland voldoet dit jaar waarschijnlijk voor het eerst wél hieraan, net als 22 andere lidstaten. Maar dat betekent dat negen landen zich (nog) niet aan de afspraak houden. En dat zou voor frictie met Trump kunnen zorgen, zegt Wijninga. "Maar Rutte heeft eerder al laten zien dat hij goed overweg kan met Trump." Dat zou zelfs een reden voor zijn benoeming kunnen zijn geweest, denkt hij.

Agressie vanuit China

Daarnaast moeten we volgens de defensiespecialist de toenemende agressie vanuit China richting Taiwan en de spanningen rond de Zuid-Chinese Zee niet over het hoofd zien. Mocht dit conflict in de toekomst escaleren, dan is er een grote kans dat de NAVO erbij betrokken raakt omdat de Amerikanen daarop zullen aandringen.

De eventuele gevolgen hiervan zullen vooral Europese landen (economisch) voelen, benadrukt Wijninga tot slot. Europa is namelijk de grootste handelspartner van China. Rutte kan in zo'n situatie een belangrijke rol spelen: "Ook al bepaalt hij niet de koers van de NAVO, hij kan discussies sturen. Er zal leiderschap van hem verwacht worden."