Duizenden ouders zijn de dupe geworden van 'spijkerharde wetgeving', gemaakt onder druk van 'een oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding'. Dat staat in het rapport 'Ongekend onrecht' over de toeslagenaffaire.
De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag oordeelt hard over zowel kabinet als parlement: "De wetgever - kabinet en parlement - mag het zich aanrekenen dat zij wetgeving heeft vastgesteld die spijkerhard was."
Catshuisberaad
Het kabinet komt volgende week in een extra vergadering bijeen op het Catshuis om het rapport te bespreken. Politiek commentator Joost Vullings: "Dit roept veel vragen op wat je hier als kabinet mee moet. Het lijkt me goed dat ze hier de tijd voor gaan nemen. De vraag is: ga je de ultieme verantwoordelijkheid nemen, dus stap je op? Of zeg je: dat is misschien niet zo handig in corona-tijd, we gaan dus niet aftreden maar optreden."
De toeslagenaffaire heeft duizenden ouders in grote financiële en psychische problemen gebracht. De Belastingdienst merkte hen ten onrechte aan als fraudeur, waardoor ze tot soms tienduizenden euro's toeslag terug moesten betalen. Inmiddels is besloten hen daarvoor te compenseren, maar de uitbetaling daarvan verloopt zeer moeizaam.
'Kabinet, maar ook Kamer kan zich iets aanrekenen'
Een commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam verhoorde in totaal 19 (voormalige) bewindspersonen en topambtenaren. "Het rapport laat zich samenvatten met de woorden 'hard, snoeihard, spijkerhard en bikkelhard.'", zegt politiek commentator Joost Vullings over het rapport.
"En de reacties in politiek Den Haag zijn ook wel als zodanig. Sommige partijen zeggen: 'Hier moet toch echt politieke verantwoordelijkheid worden genomen. En laten we ook naar onszelf kijken.' Want buiten het feit dat het kabinet veel fouten heeft gemaakt kan de Kamer zich ook wel iets aanrekenen. Maar vooral moeten eerst de problemen van de ouders opgelost worden."
Ook topambtenaren van de ministeries van Financiën en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werden onder ede verhoord. Diverse ambtenaren hebben de afgelopen jaren aan de bel getrokken over misstanden bij de fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag. Met de meldingen van deze klokkenluiders werd óf niets gedaan óf ze werden overgeplaatst.
'De commissie heeft een goede foto gemaakt'
"De medewerkers van de Belastingdienst en onze leden vonden dat in de verhoren enkel met de vinger gewezen werd naar de Belastingdienst en het blijkt dat de commissie een 'goede foto' heeft gemaakt', die sluit aan op ons rapport Hoor de klokken luiden. De grote vraag is nu wel hoe je dat onrecht gaat onderbreken", zegt Mieke van Vliet, bestuurder bij FNV Rijk.
Daarvoor is nogal wat nodig, zegt zij. "Wij hebben in ons rapport gesteld dat er een onafhankelijke, externe integriteitscommissie moet komen waar mensen hun verhaal kwijt kunnen als ze misstanden zien. Daarnaast: geen afrekencultuur, bescherm de klokkenluiders en luister naar de werkvloer. Maar tot nu toe is alleen nog maar die integriteitscommissie ingesteld."
Informatievoorziening niet op orde
De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is ook hard in haar oordeel over de informatievoorziening van het kabinet aan de Tweede Kamer en de media: die is niet op orde. Sterker nog: de commissie heeft zelf ook de grootste moeite gehad om informatie te krijgen. "Dit rapport stelt dat het kabinet, in heden en verleden, de politiek en de journalistiek niet goed heeft geïnformeerd omdat er politieke of juridische motieven waren", zegt Joost Vullings.
"Maar ook omdat het, kort gezegd, een zootje is op de ministeries. De archivering is een zooitje. Keer op keer blijkt, bij iedere enquetecommissie, dat dit slecht geregeld is in Nederland. Dat is echt een zorg voor het kabinet. Dus los van de zorg voor de ouders, dat die zo snel mogelijk hun geld krijgen, moeten ze zich in Den Haag gaan afvragen: moet je zulke grote regelingen optuigen? En: hoe gaan we ervoor zorgen dat die ministeries goed werken? Zodat, als er een informatievraag vanuit de Kamer of de journalistiek is, je het snel kunt vinden."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.