De demonstraties in Wit-Rusland zijn historisch, maar: 'té vreedzaam om president Loekasjenko te verjagen'

Na een protest ruimen de demonstranten het plein weer netjes op, ze trekken zelfs hun schoenen uit als ze op een bankje gaan staan. De protesten in Wit-Rusland zijn vooral vreedzaam en sympathiek, maar maken te weinig indruk om Loekasjenko weg te krijgen.

"Als de demonstranten op een standbeeld willen klimmen, lopen ze op hun tenen om de geraniums niet plat te trappen. Als ze op een bankje gaan staan om tegen de politie te schreeuwen doen ze netjes hun schoenen uit, en zetten ze op een rijtje onder de bank." De Russisch-Amerikaanse journalist Vladislav Davidzon verbaast zich over hoe de Wit-Russen hun best doen om tot in het uiterste vreedzaam te demonstreren.

Ongekende protesten

Hij werkt normaal gesproken in Oekraïne, als hoofdredacteur van de Engelstalige krant The Odessa Review. Daar heeft hij in 2014 ook de Maidan-protesten meegemaakt. Nu is hij elke avond bij de protesten in de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Het contrast tussen het veel gewelddadiger protest in Kiev toen, en wat hij nu ziet kan bijna niet groter. "Het lijkt wel alsof het niet in hun aard zit," zegt Davidzon. "En ook is de samenstelling van de demonstranten anders. In Oekraïne waren er extreem-rechtse en extreem-linkse groepen jonge mannen die bereid waren om geweld te gebruiken. Dat zie je hier helemaal niet."

Maar het protest in Oekraïne was wel effectief: de president en premier stapten uiteindelijk op. Of de Wit-Russen met hun vreedzaam protest ook hun doel gaan bereiken is nog lang niet zeker. Inmiddels is het ruim twee weken geleden dat president Loekasjenko de verkiezingsuitslag vervalste en de protesten die daarna ontstonden zijn absoluut ongekend: nog niet eerder durfden zoveel mensen de straat op in weerwil van het politiegeweld. Maar sindsdien zit Wit-Rusland in een impasse.

Loekasjenko voorlopig nog niet weg

Oost-Europadeskundige Bob Deen van Instituut Clingendael denkt niet dat de Wit-Russen Loekasjenko op korte termijn weg gaan krijgen. "Een paar weken geleden leek de kans daarop groter. Maar op dit moment lijkt het erop dat Loekasjenko bereid is zo ver te gaan om de macht te behouden, dat de demonstranten daar nog geen antwoord op hebben gevonden", zegt Deen.

De oppositie wil met Loekasjenko in gesprek en hem uiteindelijk dwingen tot nieuwe verkiezingen. Maar iedereen weet dat Loekasjenko die verkiezingen niet gaat winnen. Daarom wil de president niet met de oppositie in gesprek en worden de leiders van de protestbeweging opgepakt.

'Loekasjenko is bereid Wit-Russen te doden'

Afgelopen zondag vloog Loekasjenko met een helikopter over de demonstratie in Minsk waar meer dan 100.000 Wit-Russen protesteerden. Uiteindelijk stapte hij uit die helikopter met een geweer in zijn handen. Een duidelijk teken dat hij bereid is om geweld in te zetten als dat nodig is.

Volgens Davidzon is dat ook één van de redenen dat de Wit-Russische demonstranten per sé vreedzaam willen protesteren. "Ze zijn bang dat als ze gewelddadiger te werk gaan, dat Loekasjenko tanks tegen hen in gaat zetten zoals op het Tiananmenplein gebeurde in China. Hij is bereid om een hoop Wit-Russen te doden om aan de macht te blijven."

Kwestie van de lange adem

Dan rijst de vraag waar deze protesten op uit gaan lopen. Ook Loekasjenko zit in een moeilijk parket. "Hij is bang een instructie te geven aan het leger die militairen niet uit willen voeren. Als hij zegt dat het leger op Wit-Russen moet schieten en ze doen het niet, is het allemaal voorbij," aldus journalist Davidzon.

Bob Deen is bang dat het een kwestie van de lange adem wordt. Door de vreedzaamheid hebben de protesten een enorm draagvlak onder de bevolking. Maar het is niet genoeg. "Er moet extra druk komen op Loekasjenko om af te treden. Die druk kan komen van fabrieksarbeiders die massaal het werk neerleggen, of uit Moskou. Als Rusland ziet dat zijn positie echt onhoudbaar is geworden zullen ze op zoek gaan naar iemand anders waar ze zaken mee kunnen doen. Dat zou dan een vreedzame transitie kunnen worden, maar niet eentje zoals wij die in het Westen voor ogen hebben."