Dankzij het zendertje van vos Aone kan de grutto beter worden beschermd

Om bedreigde weidevogels als de grutto te redden worden vossen afgeschoten. Maar er is een alternatief: het in kaart brengen van het gedrag van de vos. "Zo kunnen we de weidevogels beschermen zonder de vossen in het gebied dood te schieten."

Arjan Hendriks van natuurorganisatie Groninger Landschap zakt met zijn waterdichte schoenen diep weg in het zompige gras. Hij loopt door een gebied van ongeveer 230 hectare nat grasland vlak boven de stad Groningen dat eigendom is van de natuurorganisatie. "Dit is het geluid dat je wilt horen", zegt Hendriks. "Dat natte, zuigende geluid. Dat betekent een hogere waterstand. Fijn voor weidevogels die met hun lange snavels zoeken naar wormen in de grond. In dit gebied kunnen ze ongestoord broeden."

Driekwart minder grutto's

Hoewel, ongestoord? Hendriks heeft via camerabeelden ontdekt dat er een vossenpaartje in het gebied rondloopt. En dat is slecht nieuws voor weidevogels als de grutto, de smient, de scholekster en de tureluur. Vooral voor de grutto is het twee voor twaalf.

"In de jaren 60 hadden we in Nederland nog zo'n 120 duizend broedparen van grutto's" zegt Hendriks. "Dat zijn er nu nog maar 30 duizend. En in de provincie Groningen zijn het er nog maar duizend."

Camerabeelden van de vossen in Groningen.

Vogels als vossenvoer

"Die afname van de weidevogels komt niet zozeer door de predatie, dus door vogeljacht door vossen of steenmarters", zegt Hendriks. "Het heeft vooral te maken met de intensieve landbouw en de toename van industrie, woningbouw en recreatie. Dit betekent voor weidevogels dat ze in die gebieden hun jongen niet meer groot kunnen brengen. Door de menselijke invloed kunnen de weidevogels de predatiedruk van roofdieren niet meer aan. De grutto's zijn op dit moment met zo weinig dat ze zich als groep niet tegen een aanval van een vos kunnen verweren."

Twee over twaalf

Als er niets gebeurt zijn er over tien tot twintig jaar geen weidevogels meer. Twaalf Groningse natuur- en landbouworganisaties hebben daarom een manifest opgesteld met als doelstelling in 2027 in Groningen 2000 broedparen te hebben. Een van de maatregelen is afschot van predatoren zoals de kraai en de vos, zodat het weidevogelbeheer succesvoller wordt. "We doen het liever niet, maar het is echt twee voor twaalf, als niet al twee óver twaalf."

Vos Aone geeft inzicht

De vos, een natuurlijke vijand van de weidevogels, is dus een regelrechte bedreiging geworden. Dat ziet Raymond Klaassen ook. Als wetenschapper aan de Universiteit van Groningen doet hij veel onderzoek naar weidevogels. En daardoor houdt hij ook de vos nauwlettend in de gaten.

Sterker nog, van één exemplaar weet hij precies waar hij uithangt. Het gaat om een vos die 2 weken geleden is gevangen bij de Klutenplas, een beschermd weidevogelgebied aan de rand van de Waddenzee dat met een elektrisch hek is afgeschermd. Klaassen heeft het dier toen een zendertje omgehangen en nu kan hij precies zien hoe Aone de vos zich voortbeweegt.

Rode lijnen

Klaassen pakt zijn iPad en toont een Google Maps-landschapsfoto met allemaal rode lijnen. "Je kunt precies zien waar Aone heeft gewandeld, een erg groot terrein. Hij is niet in het afgeschermde gebied geweest. Dat komt door het elektrische hek, maar ook omdat het een goed muizenjaar is geweest en Aone dus genoeg te eten had."

Natuurinclusieve landbouw als oplossing

Klaassen wil graag weten hoeveel tijd Aone het hele jaar door aan weidevogels besteedt. En waar hij de vogels opzoekt. "Met die kennis kunnen we het broedgebied aanpassen. We kunnen brede sloten aanleggen waardoor de vos de kolonie van broedvogels niet meer kan bereiken. Zo kunnen we de weidevogels beschermen zonder de vossen in het gebied dood te schieten."

Komend jaar worden meer vossen en ook steenmarters gezenderd. En intussen wordt er hard gewerkt aan het rijker maken van het ecosysteem, zodat er alternatieve prooien komen, zoals muizen. Hendriks: "Want de vos is hier niet de bad guy. Onze uitdaging is een ecologische oplossing te vinden en daarom werken we met zijn allen hard aan het realiseren van een natuurinclusieve landbouw, waarin de landbouw zich weer verhoudt tot de natuur. En dan zal afschot van de vossen door de mens niet meer nodig zijn."