Coronavaccin getest in Zuid-Afrika, maar echte vaccinatie moet nog beginnen: 'Waarschijnlijk staan we weer achteraan in de rij'

Het medisch centrum van de Nederlandse arts Hugo Tempelman helpt in Zuid-Afrika om het vaccin van Johnson & Johnson te testen. Maar wanneer de Zuid-Afrikanen zelf een vaccin kunnen krijgen? "Ik denk dat we gewoon weer aan het einde van de rij staan."

Arts Hugo Tempelman kwam in 1990 in de Zuid-Afrikaanse provincie Limpopo terecht, en vertrok er nooit meer. Met zijn stichting Ndlovu heeft hij een kliniek opgezet met inmiddels ook een medisch centrum.

Testen van vaccin

Ndlovu is inmiddels ook betrokken bij de hele belangrijke fase 3 testen van het vaccin van de ook in Leiden gevestigde Amerikaanse pharmaceut Johnson & Johnson. "Dat gaat over de effectiviteit en de veiligheid van het vaccin. We zijn één van de grootste onderzoeksplekken in Zuid-Afrika voor dit vaccin", vertelt Tempelman.

650 Zuid-Afrikaanse vrijwilligers laten zich dus inenten met het vaccin bij het medisch centrum van Hugo Tempelman. Inmiddels is ook bekend dat vaccins van Johnson & Johnson in Zuid-Afrika geproduceerd gaan worden. Maar het is nog niet zeker of Zuid-Afrika zelf ook een deel van die vaccins gaat krijgen.

35.000 doden

Tempelman vindt het triest. "We leren nog niet genoeg van ongelijkheid om die ongelijkheid te verdelen." Zuid-Afrika heeft inmiddels 1,5 miljoen doses van het Oxford-vaccin besteld voor gezondheidswerkers. Maar op een bevolking van 60 miljoen is dat nog lang niet voldoende.

Intussen ziet de Nederlandse arts de verwoestende impact van de coronapandemie op Zuid-Afrika. Het is één van de landen in Afrika waar het virus het hardst woedt. Er zijn intussen bijna 35.000 doden gevallen.

Honger

Maar het virus zelf is niet eens het grootste probleem zegt Tempelman, het zijn de gevolgen van de pandemie waar de Zuid-Afrikanen nog harder onder lijden. "Als je aan mij vraagt: wat is de grootste schade die het virus hier aanricht? Is mijn antwoord: honger. Platweg, honger. Er gaan meer mensen dood aan de economische gevolgen, het verlies van banen, dan aan het virus. Men heeft geen reserves en vervalt direct tot de bedelstaf."

En dan is er ook nog die andere gezondheidscrisis waar Zuid-Afrika mee worstelt: HIV. "De gezondheidszorg is door corona zo overbelast dat veel andere zorg die even belangrijk is, in het gedrang komt. Als je op de radio roept dat alle klinieken gesloten zijn, gaan veel HIV-patienten niet meer naar de kliniek toe om de pillen op te halen."

Begraven van aidsdoden

Volgens Tempelman is de HIV-schade een hard gelag dat Zuid-Afrika gaat betalen. "Mensen worden niet behandeld en daardoor zijn we echt weer aidsdoden aan het begraven. Ik zie voor het eerst weer mensen binnenkomen in de leeftijdscategorie 50-55 die 38 kilo wegen en volop aan aids lijden."

Volgens Stefan Verwer van Oxfam Novib valt Zuid-Afrika precies in de rij landen die het langst zullen moeten wachten op een vaccin. De allerarmste landen worden via wereldwijde programma's geholpen. Zuid-Afrika is te rijk om geholpen te worden, maar te arm om zelf snel voldoende vaccins te kunnen aanschaffen.

'Rijke landen kunnen hun bevolking drie keer inenten'

Oxfam Novib heeft geconstateerd dat in 69 arme en middeninkomens-landen, 90 procent van de bevolking pas na 2021 toegang krijgt tot het vaccin. "Als je kijkt naar alle rijke landen, kunnen zij als alle bestelde vaccins goedgekeurd worden, hun bevolking drie keer inenten", vertelt Verwer. Van allerlei goede bedoelingen om de vaccins wereldwijd eerlijk te verdelen komt in de praktijk weinig terecht ziet de hulporganisatie.

Tempelman hoopt dat het belang van het ook snel vaccineren van armere delen van de wereld, wordt ingezien om er vervolgens naar te handelen. "Ik hoop dat er nog een aantal voorvechters aan de andere kant van de wereld zeggen: jongens we moeten aan gelijke verdeling en goede distributie actief gaan bijdragen. Zodat het niet weer een discussie wordt tussen de 'haves' en de 'have-nots'.