Britten over 6 weken naar de stembus: lukt het de Conservatieven om achterstand op Labour in te halen? 'Gat is zelden zo groot geweest'

Over iets meer dan een maand, op donderdag 4 juli, kiest Groot-Brittannië een nieuw parlement en mogelijk een nieuwe premier. Het besluit overvalt veel kiezers én experts. "Het enige wapen dat premier Sunak eigenlijk nog had, was verrassing."

De Britse premier Rishi Sunak kondigde de verkiezingen gisteravond aan tijdens een speech bij zijn ambtswoning op 10 Downing Street in Londen. Het parlement sluit morgen de deuren en wordt volgende week donderdag officieel ontbonden zodat Kamerleden op campagne kunnen.

'Verbaasd dat het nu al komt'

Politicoloog Simon van Teutem vindt het bijzonder dat Sunak nu al verkiezingen heeft aangekondigd in plaats van af te wachten. "De toon bij de Conservatieve Partij was: 'Laten we het afwachten en zo veel mogelijk uitstellen tot het einde van het jaar.' Iedereen is heel verbaasd dat het nu al komt."

Hij heeft een paar mogelijke verklaringen voor deze vroege verkiezingen. "Ten eerste: Sunak vreest misschien dat de Conservatieve parlementsleden hem voor de herfst gaan afzetten." Een andere mogelijkheid is volgens hem dat Sunak en zijn partij bang zijn er later nog slechter voor te staan, terwijl er nu juist goede economische cijfers zijn. "Maar er zijn ook mensen die zeggen: 'Het enige wapen dat hij eigenlijk nog had, was verrassing.'"

Snelkookpan van 6 weken

De snelle datum van de verkiezingen komt dus uit de lucht vallen, maar dat ze er kwamen stond al vast. "Iedereen stond al klaar voor een campagne in de herfst", vertelt de politicoloog. "Nu betekent het eigenlijk dat dat gaat gebeuren in een snelkookpan van 6 weken in plaats van dat ze nog maanden hebben om het verder voor te bereiden."

Dat de campagne is begonnen bleek al tijdens de speech van Sunak, die in zijn speech begon te vertellen over alle prestaties van zijn partij. Maar volgens Van Teutem was het een enorme PR-blunder: "Want Sunak stond buiten in de gietende regen. En op de achtergrond hoorde je het campagnelied van Labour in 1997. Dat staat wel symbool voor zijn huidige positie in het Britse politieke landschap."

Grootste verlies sinds 1996

Op 2 mei waren er lokale verkiezingen in Engeland en Wales. Deze stembusgang werd gezien als grootste peiling voor de aankomende parlementsverkiezingen en een test voor de regering van Sunak. In totaal werden er meer dan 2.600 nieuwe gemeenteraadsleden gekozen in 107 Engelse gemeenten, ook werden er Engelse en Welshe politiecommissarissen gekozen.

De Conservatieve Partij van Sunak leed het grootste verlies sinds 1996: ze verloren 474 zetels in het land en hebben er nog maar 515 over. Vooral Labour, hun grootste rivaal, won: zij kregen er 186 zetels bij en hebben nu in totaal 1.158 zetels. Ook andere partijen als de Liberal Democrats en onafhankelijke politici profiteerden van het verlies van de Conservatieven.

Hand in het vuur steken?

Van Teutem verwacht ook dat Labour tijdens de komende verkiezingen in juli veel winst gaat boeken. "Het gat is zelden zo groot geweest. Het staat bijna vast dat de Labour-partij gaat winnen."

Hoewel hij weet dat niets in de politiek helemaal zeker is, denkt hij dat 'hier iedereen wel een hand voor in het vuur zou steken: de Conservatieven gaan geen comeback maken'. In de huidige peilingen staat Labour met Keir Starmer als premierskandidaat met meer dan 20 procentpunten voor op de Conservatieven van premier Sunak.

'Verkiezingen geven stem aan onvrede'

"Ik heb het idee dat veel Britse kiezers hierop zitten te wachten", vertelt Van Teutem. "Want er is veel onvrede over de instabiliteit onder de Conservatieve Partij. Ook Brexit heeft mensen enorm teleurgesteld." Dat de beloftes van Sunak en zijn voorgangers niet zijn waargemaakt, kleeft volgens hem enorm aan de Conservatieve Partij. "En als er verkiezingen komen, kunnen kiezers meteen een stem geven aan die onvrede."

De politicoloog verwacht dat het strijdplan van Sunak gaat draaien om het zwartmaken van Labour. "Ze gaan er alles aan doen om de Labour-partij neer te zetten als onbetrouwbaar op de economie", denkt hij. "En daarbij proberen om zichzelf te framen als een baken van stabiliteit en strak begrotingsbeleid. Maar dat is niet een hele geloofwaardige boodschap na de afgelopen jaren."

Labour niet al te radicaal

Maar gaat er veel veranderen in het Verenigd Koninkrijk bij een winst van Labour? Van Teutem denkt van niet. Dat komt voornamelijk omdat partijleider Starmer, niet al te radicale beloftes maakt. "Want die wil eigenlijk ook de Conservatieve kiezer aanspreken en overhalen om nu op Labour te stemmen."

Het is volgens hem duidelijk dat de Britse kiezer toe is aan wat anders na vijf Conservatieve premiers sinds 2010. "Na 14 jaar de Conservatieve Partij aan de macht, en met zoveel wisselingen van de macht binnen die partij, zijn heel veel mensen gewoon heel erg ontevreden."