Is het een handig systeem om te zorgen dat 1,4 miljard Chinezen zich goed gedragen, of een middel om minderheden en critici te onderdrukken? De meningen over het sociale kredietsysteem van China zijn verdeeld.
China werkt aan een puntensysteem, waarbij mensen die zich goed gedragen pluspunten krijgen en mensen die stout zijn puntenaftrek krijgen. Met die punten kan je bepaalde voordelen wel of niet halen.
Lees & luister ook
Basisadministratie opzetten
China komt uit een situatie zonder gemeentelijke basisadministratie, waarin gegevens worden bijgehouden zoals woonplaats, leeftijd, opleiding, etcetera. Het land is nu bezig om dat soort systemen te bouwen, en kan over meer technologie beschikken dan andere landen konden toen zij een basisadministratie opzetten.
Voor het systeem is een heel web uitgespannen via de grote technologiebedrijven van China. Zo gaat het om aankopen die online worden gedaan, data uit sociale media, smartphones en uit gezichtsherkenningscamera’s op straat. Als je bijvoorbeeld door rood loopt, iets steelt of geweld pleegt, wordt dat geregistreerd door camera’s en gaat dat rechtstreeks de score in.
Communistische partij
"Ze willen zorgen dat alle 1,4 miljard mensen die in China wonen tegenwoordig, zich goed gedragen. Het systeem wordt bepaald door de communistische partij, door de overheid in China. Als jij je niet goed gedraagt volgens de normen van de regering, dan heb je gewoon een probleem”, zegt Wouter van Noort, techjournalist bij NRC.
Het systeem wordt stapsgewijs ingevoerd. Zo wordt in de trein al bijgehouden hoe iemand zich gedraagt, zoals te zien is in onderstaande video:
"Als je een te lage score hebt, word je op een zwarte lijst gezet. Er zijn nu al voorbeelden van mensen die geen toegang krijgen tot hogesnelheidslijnen. Of bepaalde uitkeringen worden ontzegd, er zijn zelfs plannen om het moeilijker te maken om kinderen van mensen die een hele lage score hebben te laten studeren. Het heeft dus hele grote gevolgen."
‘Veilige en stabiele samenleving’
Marketeer Fan Dandan is een modelburger, die gelooft in het systeem, "Ik denk dat mensen in elk land een veilige en stabiele samenleving willen. Als, zoals de overheid zegt op elke hoek van de openbare ruimte camera’s worden gezet, voel ik mij veiliger." Haar criminele, academische en medische dossiers worden meegenomen in haar score.
Ook de aankopen die iemand doet, worden meegenomen in de score. Het kopen van alcohol kan bijvoorbeeld op verslaving duiden. Het te laat betalen van de hypotheek of andere leningen, heeft ook invloed op het aantal punten.
"Ik word er het meest gelukkig van als mijn kinderen een gezond en gelukkig leven kunnen leiden. Ik hoop dat mijn kind een goede opleiding kan volgen, en een harmonieus leven kan leiden", zegt Dandan. De score van haar en haar man, helpen haar kinderen daarbij.
"Hoewel het nieuwe systeem niet perfect is, houdt China ervan om te experimenteren en constant verbeteringen door te voeren, die onze samenleving helpen. Ik zie een positieve toekomst voor het systeem, en hoop dat het de Chinese samenleving goede dingen brengt."
Etnische minderheden
Het systeem wordt ook gebruikt om etnische minderheden en dissidenten in de gaten te houden, zoals de Oeigoeren in het westen van China. "Er wordt hier hardhandig opgetreden. Techniek staat in het midden daarvan", zegt Matthew Carney die een documentaire maakte over het puntensysteem. Hij laat zien dat in de provincie om de paar honderd meters camera’s zijn opgesteld.
In de provincie krijgen burgers geen score, maar worden zij ingedeeld in drie categorieën: betrouwbaar, gemiddeld en onbetrouwbaar. "Als je Han-Chinees bent, word je als betrouwbaar gezien en mag je vrij bewegen. Maar een Oeigoer, wordt bestempeld als gemiddeld. Met beperkingen op reizen en het praktiseren van religie", vertelt Carney.
"Als je een Oeigoerse man bent die de beperkingen negeert, wordt je aangemerkt als onbetrouwbaar en geïnterneerd in wat de partij opvoedings- en trainingscentra noemt." Een Oeigoer die is gevlucht naar de VS, zegt tegen Carney: "De concentratiekampen zijn overvol. Ze moeten 12 uur per dag politieke propaganda studeren. Het voedsel, drinkwater en leefomstandigheden zijn er erg slecht."
'Terug naar de middeleeuwen'
Onderzoeksjournalist Liu Hu heeft corruptie op het hoge niveau aan het licht gebracht en moordzaken opgelost, die de politie heeft laten varen. Ook hij heeft last van het sociale kredietsysteem.
In 2015 verloor Hu een rechtszaak over laster, omdat hij een ambtenaar had beschuldigd van afpersing. Hij werd gedwongen om publiekelijk excuses aan te bieden en een boete te betalen. In 2017 werd hij door het systeem aangemerkt als 'onloyaal', en staat hij op de zwarte lijst.
'Ik kan geen vliegtuigticket kopen'
Doordat hij op de zwarte lijst staat, is Hu beperkt in zijn bewegingsvrijheid. "Ik kan geen hogesnelheidslijnen of vliegtuigen boeken", zegt hij. Ook veel van zijn sociale media accounts zijn verwijderd. Mensen die nog met hem bevriend zijn, kunnen daardoor een lagere score krijgen.
Een oud-collega van Hu zegt: "Ik sta nog niet op de zwarte lijst. Als ik erop terechtkom, is het net alsof we teruggaan naar de collectieve straffen uit de middeleeuwen. Waarbij als een iemand de wet breekt, iedereen die geassocieerd wordt met die persoon ook gestraft wordt. Het is dan geen sociaal kredietsysteem, maar politiek extremisme."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.