Bestrijdingsmiddelen in een derde van de drinkwaterbronnen in Nederland boven de norm

De kwaliteit van ons drink- en oppervlaktewater staat onder druk. Chemische middelen komen volop in het water terecht. Als het aan de drinkwaterbedrijven ligt, moet er meer worden gedaan aan het schoonhouden. En niet op kosten van de gebruiker.

Het drinkwater in Nederland is volgens de drinkwaterbedrijven nog altijd van hoge kwaliteit. Dat is alleen niet vanzelfsprekend, want de bedrijven doen veel moeite om het schoon te houden. "Dat moeten we en willen we ook vasthouden", zegt voorzitter Peter van der Velden van de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland (Vewin).

Een derde drinkwaterbronnen is vervuild

Maar die goede kwaliteit staat onder druk doordat er steeds meer middelen in het water komen. "We moeten zorgen dat stoffen die er niet in thuishoren, er ook gewoon niet in komen." De laatste jaren heeft Nederland te maken gehad met verontreinigingen, vertelt Van der Velden. Daardoor kostte het meer moeite om het water te zuiveren zodat het drinkwater van goede kwaliteit bleef.

Die zorg is niet uit de lucht gegrepen. Uit recent onderzoek van het RIVM naar de staat van de drinkwaterbronnen blijkt dat meer dan de helft van de drinkwaterbronnen is vervuild (135 van de 216) met stoffen die niet in het water thuishoren. Bestrijdingsmiddelen zijn daar voor een groot deel verantwoordelijk voor. In één op de drie drinkwaterbronnen (70 van de 216) zijn hoeveelheden bestrijdingsmiddelen aangetroffen die de norm overschrijden. In enkele gevallen is er zelfs sprake van een overschrijding van 75 procent.

'Nederland bungelt onderaan'

Volgens Annemarie van Wezel, hoogleraar milieu-ecologie van de Universiteit van Amsterdam, is het zelfs zo dat 'Nederland binnen Europa onderaan bungelt als het gaat over waterkwaliteit'. "We zijn het slechtste jongetje van de klas. En dat terwijl Nederland toch een prachtig waterland is."

"Dus dat is niet wat we willen; niet met alle technologische kennis die we hebben." Een deel van de verklaring ligt volgens haar aan de stroom stoffen die we via onze rivieren vanuit elders binnenkrijgen. Daarnaast is het feit dat we in ons land zowel veel industrie als landbouw op een relatief kleine oppervlakte hebben, een belangrijke verklaring voor de hardnekkige vervuiling in het water.

Toelatingsbeleid moet worden aangepast

Ook de waterschappen zien dat er meer moeite moet worden gedaan om ongewenste stoffen uit het water te halen. Zij zijn verantwoordelijk voor het zuiveren van rioolwater en het bewaken van de kwaliteit van oppervlaktewater. "Wij zien echt dat er steeds meer stoffen in het water komen en ook veel stoffen waar we nog heel weinig van weten; stoffen die we misschien nog niet eens goed kunnen detecteren. Laat staan dat je die dan goed zou kunnen zuiveren", zegt bestuurder Sander Mager van Unie van Waterschappen.

Doordat er verschillende stoffen in het water komen, zijn er ook in het milieu ongewenste effecten, legt hij uit. Want die stoffen kunnen samen extra giftig zijn. Hij pleit dan ook voor aanpassing van regelgeving om te voorkomen dat stoffen in het milieu komen. "Dat betekent ook dat er echt verandering moet komen in het toelatingsbeleid. Onder het mom wat er niet in komt, hoef je er ook niet uit te halen, vinden wij het heel belangrijk om dat nu snel aan te pakken."

Zuiveren bij de bron

De drinkwaterbedrijven zeggen zelf al voortdurend bezig te zijn de zuiveringstechnieken te verbeteren. Van der Velden: "De laatste jaren zetten wij ook stappen in natuurlijke zuivering en doen we alles om te vergroenen."

Toch lopen de waterbedrijven daar ook tegen de grenzen aan. "Naarmate er meer stoffen en bestrijdingsmiddelen in het water komen, wordt dat natuurlijk wel lastiger." Restanten van bestrijdingsmiddelen bereiken tegelijkertijd ook de diepste grondwaterlagen. Die blijven daar dan aanwezig, omdat ze soms niet afbreken, legt de voorzitter uit.

Techniek om waterkwaliteit te verbeteren

Volgens hoogleraar Van Wezel zou er ook al bij de bron zuiveringstechnologie geïnstalleerd kunnen worden. Ze geeft als voorbeeld Zwitserland, waar bijvoorbeeld de glastuinbouw de eigen zuiveringstechniek moet regelen. Dat zorgt er alleen al voor dat er schoner wordt gewerkt, omdat het de ondernemer anders extra geld kost om zijn afvalwater schoon te maken. "Wij doen daar nu testen mee, maar dat zou heel veel verbeteren voor de waterkwaliteit."

Daarnaast is de inzet van geavanceerde technologie volgens haar ook een alternatief om de vervuiling te beperken. De landbouw kan met deze zogenoemde precisielandbouw heel nauwkeurig en efficiënt werken. "Er zijn veel technologische mogelijkheden om oftewel andere stoffen of niet chemische alternatieven te gebruiken."

Rekening ligt bij de consument

Van der Velden vindt dat gemeenten, provincie en de rijksoverheid veel meer moeten doen aan de kwaliteit van het drinkwater. "Er moet duidelijke toezicht en handhaving komen, zodat stoffen er al bij voorbaat niet in kunnen komen. Er staat geen afzender op, dus de bron is voor ons lastig te traceren."

Maar alleen maar investeren in betere schoonmaaktechnieken is volgens hem niet de oplossing. "Met de kosten komen we dan uit bij de consument", zegt hij. Volgens Van der Velden zou de rekening bij de vervuiler moeten worden neergelegd. "Je moet bij de bron beginnen."

Reactie minister

In een reactie laat minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat weten te herkennen dat de waterkwaliteit voortdurend onder druk staat. "Het is hard werken in een dichtbevolkt land om een goede waterkwaliteit te houden." Maar de minister is optimistisch en ziet verbetering in gegevens tot en met 2018 en verwacht dat die verbetering zich de komende jaren doorzet doordat er extra zuiveringsmaatregelen worden genomen en regionale, nationale en Europese afspraken zijn gemaakt over het beperken van de vervuiling.

Het doel is om in 2030 bijna helemaal geen bestrijdingsmiddelen in het water te krijgen. Volgens Van Nieuwenhuizen spelen ook bedrijven een belangrijke rol daarbij. "Bedrijven zijn verplicht te investeren in technieken om uitstoot zoveel als redelijkerwijs mogelijk te voorkomen. Hiermee moet een bedrijf (de vervuiler) vanuit het voorzorgprincipe investeren om vervuiling te voorkomen in plaats van te betalen op het moment dat emissies plaats vinden."