Kan het schrappen van beschermde natuur een uitweg bieden uit de stikstofcrisis? VVD en CDA wilden dat minister Schouten het liet onderzoeken. Uitkomst: kansloze zaak.
Er is geen enkel Natura 2000-gebied dat voldoet aan de voorwaarden om voor doorhaling in aanmerking te komen. Dat staat in vertrouwelijke conceptconclusies van Arcadis, dat in opdracht van minister Carola Schouten onderzoek deed naar het schrappen van natuurgebieden. Het document is in handen van EenVandaag.
Uitweg uit stikstofimpasse
Oud-voorzitter Marc Calon van landbouworganisatie LTO gooide vorig jaar zomer de knuppel in het hoenderhok. De aanwijzing van 161 beschermde natuurgebieden ruim 15 jaar geleden was in zijn ogen een vergissing met een verlammende werking op de Nederlandse economie. Volgens Calon is niet alleen de uitstoot het probleem, maar moest ook eens kritisch worden gekeken naar de ligging van de Natura 2000-gebieden. "Ik stel de vraag: liggen die natuurgebieden wel goed? En moet die natuur alles bepalen wat wij nog mogen in Nederland?"
Calons oproep vond weerklank bij de VVD en het CDA in de Tweede Kamer. Vooral voor de VVD was het verlagen van de maximumsnelheid op de snelwegen naar 100 kilometer per uur - nodig om de stikstofuitstoot omlaag te brengen - een pijnlijk offer. De twee partijen vroegen minister Carola Schouten te onderzoeken of het schrappen van Natura2000-gebieden een uitweg kon bieden uit de stikstofimpasse.
De stikstofcrisis ontstond toen de Raad van State op 29 mei 2019 een streep zette door het Nederlandse stikstofbeleid. Volgens de hoogste bestuursrechter had de overheid te eenzijdig gefocust op het afgeven van vergunningen. Daarbij had de overheid gefaald bij de bescherming van kwetsbare natuur tegen de neerslag van het schadelijke stikstof, dat onder meer wordt veroorzaakt door de landbouw, de industrie en het verkeer.De impact van de uitspraak was groot: de BV Nederland viel stil, er kon geen vergunning meer worden afgegeven. Pas wanneer de uitstoot zou worden teruggeschroefd, zou er weer ruimte ontstaan voor nieuwe activiteiten.
Inventarisatie
Schouten had de Tweede Kamer vorig jaar oktober nog geschreven dat het wegstrepen van beschermde natuurgebieden helemaal geen optie was. "Er zijn op dit moment geen mogelijkheden om het aantal Natura 2000-gebieden in Nederland te verminderen", schreef de minister in een brief aan de Tweede Kamer.
Toch gaf ze afgelopen voorjaar opdracht aan onderzoeksbureau Arcadis om te inventariseren welke van de 161 Natura 2000-gebieden zouden kunnen worden samengevoegd, of ontdaan van hun beschermde status.
'Niet aan de orde'
De vertrouwelijke conceptconclusies laten weinig twijfel over de haalbaarheid van dat plan. In theorie, zo beschrijven de onderzoekers, kan het doorhalen van de beschermde status van een natuurgebied slechts onder twee voorwaarden: wanneer er bij de aanwijzing van een gebied wetenschappelijke of administratieve fouten zijn gemaakt óf wanneer een gebied er dermate slecht voor staat dat van herstel geen sprake meer is.
"Er zijn geen gebieden gevonden die aan één van deze doelen voldoen", concludeert Arcadis. Schrappen is volgens het bureau dan ook 'niet aan de orde'.
Herindelen ook geen optie
Arcadis bekeek ook een andere optie: is het mogelijk de beschermde natuur te herschikken, bijvoorbeeld door gebieden samen te voegen of door herindeling? Maar ook daarover is het bureau niet optimistisch: het kan slechts onder strikte voorwaarden, met toestemming van de Europese Commissie, en het is zeer onwaarschijnlijk dat die er komt.
Ook waarschuwen onderzoekers dat herindeling het probleem slechts zal verplaatsen. En voor het beoogde doel - het makkelijker afgeven van nieuwe vergunningen - helpt het ook niet.
Europese regels verplichten lidstaten om bedreigde plant- en diersoorten te beschermen. Alle landen moesten zelf gebieden in Brussel aanmelden die voor de status Natura2000 in aanmerking konden komen. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld de Veluwe en de Waddenzee.Met een aantal van 161 natuurgebieden loopt ons land in Europees verband niet bepaald voorop. En ook uitgedrukt in percentage van het totale land- en wateroppervlak (15 procent) bezet Nederland 'slechts' de 19e plek van alle 28 lidstaten. En qua bescherming van die gebieden hangen we onderaan de Europese ladder.
Niet de eerste keer
Geheel als een verrassing komen de uitkomsten niet. Veel juristen vonden de poging van het kabinet al weinig kansrijk. En het is ook niet voor het eerst dat het snijden in de beschermde status van natuurgebieden wordt onderzocht, en (vrijwel) kansloos wordt bevonden.
Ook is er eerder geprobeerd een natuurgebied het predikaat Natura 2000 te ontnemen. Zo wilde toenmalig staatssecretaris Henk Bleker in 2010 de Zuid-Hollandse Leenheerenpolder schrappen. Maar het Europees Hof floot hem terug, omdat er niet werd voldaan aan de voorwaarden. En ook premier Balkenende stootte zijn neus toen hij een jaar eerder bij de Europese Commissie had gepleit voor afzwakking van het Natura 2000-beleid, omdat het economische activiteiten in de weg zou zitten. Brussel wees zijn pleidooi resoluut van de hand.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.