Asielcrisis in Ter Apel wordt steeds erger, leidinggevenden bij COA en IND kondigen vertrek aan

De enorme druk op de asielketen zorgt voor grote uitval en ook vertrekkende medewerkers. Johann Velkers, de locatiemanager van het COA in Ter Apel, stapt op vanwege de hoge werkdruk en de onverantwoorde veiligheidssituatie in het aanmeldcentrum.

Velkers vertrekt uit onvrede met het beleid van zijn werkgever, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Hij staat als manager van het aanmeldcentrum voor de dagelijkse opdracht om het aantal bewoners onder het toegestane maximum van 2.000 te houden. Een onhaalbare klus gezien de dwangsom die het COA al wekenlang, elke dag moet betalen aan de gemeente Westerwolde voor het overschrijden van dit maximum.

Gevoel van onmacht

Velkers is nog maar een half jaar actief in Ter Apel als interim-manager, ook zijn voorganger vertrok vroegtijdig. Uit een rondgang van EenVandaag blijkt dat er nog meer belangrijke personen vertrekken, zoals ook een hoge bestuurder van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

IND-directeur Asiel en Bescherming Christine Nijkamp, kondigde vorige week haar vertrek aan en zwaait al over anderhalve week, per 1 mei, af. Over de reden van haar eigen vertrek wil ze niets zeggen, maar ze zegt het gevoel van onmacht dat regiomanager Johann Velkers omschrijft, wel te begrijpen.

Meerdere leidinggevenden vertrekken

Nijkamp trad nog geen 2 jaar geleden aan bij de dienst. Bij haar aantreden zei ze dat ze asielzoekers graag sneller bericht wilde geven over of ze in Nederland mogen blijven. Dat zou moeten zorgen voor een snellere doorloop in de asielketen. Nu zwaait ze af en zal ze volgens een IND-woordvoerder 'in goed overleg vertrekken'.

Per 1 juli neemt ook Corina Deekens afscheid van het COA, waar ze nu 6 jaar manager is van regio Noord-Nederland. Volgens een woordvoerder was ze 'toe aan een nieuwe uitdaging' en heeft ze een nieuwe baan bij een andere organisatie gevonden.

'Het verbaast me niet'

Volgens FNV kampt niet alleen de top van IND en COA met onmacht en frustratie, lager in de COA-organisatie is het volgens de vakbond niet veel beter gesteld met de werkdruk en gaat het personeel eraan onderdoor.

De bestuurder van FNV Sociaal Werk Kirsten Smit zegt over het aangekondigde vertrek van Velkers: "Het verbaast me niet. Deze man heeft gewoon gewetensnood. Die wil nu een statement maken en ik hoop dat het ook bespreekbaar wordt. Er moet gewoon wat gebeuren. Het is vol in Ter Apel, de toestroom is groot en de spreidingswet is nog niet in werking. Hierdoor verblijven mensen te lang op deze locatie."

Verschillende problemen

"Ik praat veel met werknemers van het COA en ook in het aanmeldcentrum Ter Apel. Wat ik hoor, is dat de werkdruk enorm is. Dat ze enorm moeten improviseren om te kijken waar ze mensen kunnen onderbrengen."

"Tegelijkertijd zie je ook dat huurcontracten met opvanglocaties aflopen. Bewoners zitten op een kluitje, dat maakt de sfeer er niet makkelijker op. En wat de locatiemanager ook aangeeft, is dat de veiligheid in het geding komt. Niet alleen van de bewoners, maar zeker ook van het personeel", zegt Smit.

Onveilige situatie voor iedereen

Smit verwijst naar een rapportage van eind februari van de Inspectie Justitie en Veiligheid over de veiligheidssituatie in Ter Apel. Daarin werd het aantal agressie- en geweldsincidenten vorig jaar genoemd, volgens de cijfers van het COA, naar bijna 1.300 gemelde incidenten waaronder steekpartijen, vechtpartijen en berovingen. 'Hieruit blijkt dat veiligheid niet (alleen) meer te maken heeft met een gevoel maar dat het feitelijk onveilig is voor medewerkers en bewoners.'

"De locaties zijn overvol, medewerkers komen ogen te kort. Sinds enige tijd mogen ze niet meer het terrein op zonder portofoon, vaak gaan ze met z'n tweeën ergens op af. Dat heeft zeker met de veiligheid te maken. En dat leidt weer tot hoog uitval van personeel, het ziekteverzuim is gestegen naar 7 procent, er is een groot verloop van personeelsleden", zegt Smit. "Er wordt daarom volop nieuw personeel geworven."

'Het personeel is loyaal'

De bewoners kampen in toenemende mate met zware problematiek. "Dat gaat om de trauma's die ze meenemen uit de regio waar ze vandaan komen, de vlucht. En dat de opvanglocaties overvol zijn helpt niet mee. Mensen slapen slecht en af en toe gaat er iemand uit z'n dak."

Het personeel is loyaal aan de bewoners, stelt Smit. "Ondanks alles laten de medewerkers de bewoners niet in de steek. Ze zullen ook niet snel naar buiten treden met hun verhaal. Daarom is het bijzonder dat Velkers dat nu wel doet. "Hij stelt met zijn vertrek een daad", aldus Smit. "Medewerkers voelen zich gesteund door het signaal dat Velkers afgeeft, maar de problemen zijn er nog. Op korte termijn gaat er niets veranderen voor personeel of bewoners."

Politieke context

"En dan hebben we ook nog een een politieke wind die nu anders waait en anders denkt over opvang. Dat maakt het niet makkelijker. Niet voor het COA, maar ook niet voor de medewerkers en ook niet voor de vluchtelingen." De politieke context heeft volgens Smit impact op de werknemers. "Die krijgen op verjaardagsfeestjes of als ze op vakantie zijn, alles over zich heen. Zij moeten puinruimen, en ja, dat voelt heel machteloos."

"Ik richt me vooral op de belangen van de werknemers. De medewerkers zijn heel loyaal. Een burgemeester die bijna in tranen zit, die zegt 'ik weet ook niet meer hoe we dit in goede banen leiden', dat zien ze natuurlijk ook allemaal. Zij willen het ook anders. Maar zij zetten zich in voor de vluchtelingen. Zij vinden het mooi werk. Maar ze lopen op hun tenen, want de werkdruk is giga."

Opvolger al bekend

De gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, betreurt het vertrek van Johann Velkers. "Als gemeente hebben we het afgelopen half jaar erg prettig met hem samengewerkt. We hebben er vertrouwen in dat deze goede samenwerking wordt voortgezet met de opvolger van Johann", zegt een woordvoerder van de Groningse gemeente.

Het COA heeft bevestigd dat Paula Lambeck de opvolger van Velkers wordt.