Angst voor nieuwe schade aan huizen in Groningen door uitbreiding zoutwinning

Lang maakten Groningers in Veendam zich zorgen over gaswinning. Nu dreigt er een nieuw probleem: uitbreiding van de zoutwinning in de omgeving. "Het lijkt erop dat ze dezelfde fouten maken."

"Kijk, daar zit een scheur." Jakoba Gräper-Niemeijer uit het Groningse Borgercompagnie wijst al lopend door haar huis op de grote en kleinere scheuren in haar muren. "Er was een periode dat we het hoorden kraken. Soms zag je een scheur wel, soms niet. In hele korte tijd is de bodem sterk gedaald." Jakoba bouwde de afgelopen jaren een dik dossier op.

Zorgen over scheuren

Jakoba woont al tientallen jaren met haar man middenin het Groningse gaswinningsgebied. Enkele honderden meters van haar woning zitten twee zoutwinningsputten van het bedrijf Nedmag in Veendam, waar magnesiumzout wordt gewonnen. Bewijzen wat de schade veroorzaakt aan haar huis, is daardoor complex.

"We willen natuurlijk weten of een scheur door de gaswinning of de zoutwinning komt. Dat is lastig, want beide vormen van mijnbouw vinden hier al sinds eind jaren 60, begin jaren 70 plaats."

'Enorme onzekerheden'

Volgens Jakoba hebben ze geprobeerd met Nedmag in gesprek te gaan, maar er werd niet naar hen geluisterd. "Wij dachten dat ze serieus naar onze problemen zouden willen kijken, maar er werd een rapport geschreven waarin stond dat we allemaal in oude huizen woonden en dat scheuren erbij hoorden."

"Toen zijn we het vertrouwen kwijtgeraakt. Het overleg is daarna gestopt. Zolang je niet erkent dat de bodemdaling niet gelijkmatig, maar ook ongelijkmatig kan zijn, kom je niet verder. Er zijn enorme onzekerheden."

Nieuwe zoutputten

Nedmag wil in hetzelfde gebied nog vier nieuwe putten maken en heeft daar via het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) ook de vergunningen voor gekregen. Die uitbreidingsplannen zijn bij Jakoba en andere tegenstanders totaal verkeerd gevallen.

"Ik vind het onbehoorlijk. Er is geen zekerheid dat Nedmag op een veilige en goede wijze dit gebied kan verlaten." Uitbreiden is volgens haar dan ook helemaal geen optie.

'Geen begrip voor nieuwe vergunningen'

Dat het ministerie van EZK ondanks alle gebeurtenissen juist in deze regio van plan is nieuwe vergunningen voor zoutwinning te geven, begrijpt ze niet.

"Ik verwacht voor de toekomst grote problemen. Mensen weten niet of ze in hun huizen kunnen blijven, omdat ze niet weten wat er gaat gebeuren. Mijn grootste angst is dat ze niet weten hoe ze dit probleem kunnen oplossen. Daarom zijn we tegen de vier nieuwe putten."

Ook provincie heeft zorgen over gevolgen zoutwinning

In haar verzet staat Jakoba niet alleen. Naast de stichting van omwonenden, Stop Zoutwinning, hebben ook enkele gemeenten en de provincie Groningen zich tegen de verleende vergunningen gekeerd.

"Waar het om gaat is dat wij vinden dat onze inwoners beschermd moeten worden tegen alles wat mijnbouwschade is en bodemdaling kan veroorzaken", legt de Groningse gedeputeerde Tjeerd van Dekken uit.

Vergunning aangepast

In november vorig jaar kregen de diverse bezwaarmakers gelijk en vernietigde de rechtbank de vergunningen. Op drie punten oordeelde de rechter dat de vergunningen onzorgvuldig en onvoldoende gemotiveerd waren. Inmiddels heeft het ministerie de vergunningen aangepast. Tegenstanders willen voorkomen dat Nedmag met deze aangepaste vergunningen al met de nieuwe zoutwinning kan beginnen, voordat er op alle bezwaren door de rechter een besluit is genomen.

Komende donderdag staat hierover bij de voorzieningenrechter van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een zitting gepland. "De afhandeling van mijnbouwschade is nog steeds niet goed geregeld, wat ik eigenlijk heel erg onbegrijpelijk vind", zegt Van Dekken. Dat is een van de redenen voor ons om naar de rechter te gaan."

Nedmag: wij veroorzaken geen aardbeving

Die uitspraak was een tegenslag voor Nedmag. De vergunningen zijn inmiddels aangepast, vertelt directeur Bert Jan Bruning. Hij ziet de zaak bij de Raad van State met vertrouwen tegemoet en vindt het belangrijk om met de omgeving in gesprek te blijven gaan. "Ik ben zelf geboren en getogen hier vlakbij. Ik verschuil me ook niet, hè? We vinden het wel belangrijk dat we direct in contact zijn met de mensen die zorgen hebben."

Hij blijft bestrijden dat er schade wordt veroorzaakt aan de huizen door de zoutwinning. In de berekeningen wordt weliswaar uitgegaan van een maximale bodemdaling van rond een meter, maar die daling verloopt volgens Bruning gelijkmatig en veroorzaakt daarmee geen schade aan woningen. Dat wordt volgens hem ook permanent met satellieten in de gaten gehouden. "Wij veroorzaken bodemdaling, maar geen aardbevingen. Dat zijn twee losse delen. Door mensen hier ook naar deze locatie te halen of te spreken, proberen we dat duidelijk te maken. We zullen misschien niet iedereen overtuigen."

'Willen goede buurman zijn'

Een andere klacht van omwonenden over laagfrequent geluid zegt de Nedmag-directeur heel serieus te nemen. "Dat is specifiek een item waar wij iets mee moesten doen als operator. Daar heeft een rechter ook in november iets van gezegd. Wij willen gewoon een goede buurman zijn. Dus als wij overlast veroorzaken, dan moeten we het erover hebben. Wat je niet moet doen, is zeggen dat het niet bestaat. Wat natuurlijk onzin is."

Parlementaire enquête over zout?

Jakoba Gräper-Niemeijer hoopt dat de Raad van State opnieuw een streep zet door de vergunningen en daarmee de uitbreiding van de zoutwinning. "We vinden het onvoorstelbaar dat hiermee doorgegaan kan worden. Helemaal stoppen met zoutwinnen kan niet, maar de ontwikkeling van nieuwe putten kan wel gestopt worden."

De zoutwinning heeft volgens haar een verscheurende invloed gehad op het dorp. "Ze sponsoren bijna elke vereniging in het dorp, maar ontkennen dat de bodemdaling door de zoutwinning problemen veroorzaakt. Er zijn ondertussen mensen die aantoonbaar veel problemen hebben. Ik voorzie dat we in de toekomst een parlementaire enquête over zout krijgen als ze hiermee verder gaan."

'Alleen zoutwinning als het veilig is'

Het ministerie van EKZ laat een reactie weten dat de zoutwinning alleen wordt toegestaan 'als dat veilig is voor mens, natuur en milieu'. Daarvoor heeft ministerie zich onafhankelijk laten adviseren. "Expliciet is gekeken naar de risico's en de kans op schade."

Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw zegt zich ervan bewust te zijn dat juist in deze Groningse regio mijnbouw gevoelig ligt. "Om deze reden is bij de beoordeling van de plannen van Nedmag gekeken naar de cumulatieve effecten door zowel gaswinning als zoutwinning (de cumulatieve bodemdaling en de mogelijke schade hierdoor)." Mocht er toch schade ontstaan door zoutwinning, dan zouden gedupeerden aan moeten kunnen kloppen bij dezelfde instantie als waar ook gedupeerden van gaswinning terecht kunnen. Vijlbrief belooft het makkelijker te maken om schade door mijnbouw onder de 40.000 euro vergoed te krijgen.