Andrea was 11 jaar oud toen ze uit huis werd geplaatst. Wat een tijdelijke time-out zou zijn, werd een jarenlange 'hel', waarin ze van de ene naar de andere plek werd gestuurd. Nu heeft ze een missie: "De gesloten jeugdzorg moet stoppen."
Nog een paar dagen en dan wordt Andrea Koelewijn 18 jaar. Voor haar een extra belangrijke en beladen leeftijd. "Ik voel opluchting, want dat betekent dat ik niet meer bij jeugdzorg terecht kan komen. Jeugdzorg was de hel en heeft mij alleen maar verkloot." Andrea meldde zich na een gesprek in de chat tijdens de uitzending van EenVandaag.
'Gewoon snijden'
Op haar elfde werd Andrea uit huis geplaatst. Ze was erg opstandig, liep soms weg van huis en haar moeder kon het niet meer aan. Ze werd naar een crisisopvang gebracht van de ggz, waar jongeren met complexe problemen zaten. "Als iemand verdrietig was, dan was het gewoon snijden", vertelt Andrea.
"Eerst wist ik niet waarom die mensen dat op hun armen hadden of waar dan ook. Dus ik vroeg aan een meisje: 'Wat is er gebeurd? Ben je door een kat aangevallen?'. Ik wist het echt niet. Ze vertelde dat ze het zelf had gedaan en zich daarna even helemaal geweldig voelde. Dat gevoel dat miste ik, dus ik dacht: als het haar helpt, ga ik het ook doen."
Heb jij zelf te maken met zelfbeschadiging en zoek je hulp? Praat met een hulpverlener van MIND Korrelatie via 0900-1450 of vind hier meer mogelijkheden.
Kopieergedrag
De jongeren om haar heen waren een paar jaar ouder en hadden complexe problemen zoals anorexia, suïcidale gedachten en de neiging om zichzelf te verminken. Andrea ging hetzelfde gedrag vertonen.
"Toen begon ik dat een beetje te kopiëren. Ik wilde de pijn wat verlichten, misschien minder boos zijn op de wereld. Toen begonnen de problemen pas echt", vertelt ze daarover.
Jeugdgevangenis
Eerst zou ze een korte time-out krijgen, maar uiteindelijk ging ze van instelling naar instelling. "In totaal ben ik in mijn leven zeventien keer verhuisd."
Ze kwam ook in de gesloten jeugdzorg terecht, in haar geval gevestigd in een voormalige jeugdgevangenis. De hulpverleners waren er extra streng en mochten de jongeren vastpakken, op de grond drukken en zelfs isoleren.
Opgesloten
Ook Andrea werd opgesloten. "Dan komen er zo dertig begeleiders op je af en die halen je naar de vloer, that's it. Dan word je in een kale kamer gezet en daar zit je dan. Heel weinig prikkels, alleen een deur. Het zat op slot en ik werd alleen maar gekker." Het waren lege kamers, met soms een wc in de vloer en soms een po, zegt Andrea. "Dat is een soort kartonnen bakje waar je dan je behoefte in kan doen."
"En je had een soort plastic matras dat je niet kapot kon maken. Een camera in de hoek. En vaak mocht je niet in je eigen kleren, dus soms kreeg je dan ook wel scheurkleding (dikke en stevige kleding die niet kapot kan om te voorkomen dat mensen het gebruiken om zichzelf te verwonden, red.) aan."
Heppie (t)Huis als alternatief
Dat het ook anders kan in de jeugdzorg, is te zien in het Brabantse Geldrop. Daar staat een Heppie (t)Huis, een huis waarin acht uithuisgeplaatste kinderen samenwonen. Het is een initiatief van Het Vergeten Kind. De 16-jarige Nadia woont er inmiddels 3 jaar. "Je kan je vrienden gewoon zien, je kan een sport doen en het is gewoon meer als thuis."
Ouders blijven nauw betrokken en er wordt gewerkt met een vast team om de band met de kinderen zo hecht mogelijk te maken. In plaats van twee staan er op acht kinderen standaard drie begeleiders, die hier opvoeders worden genoemd. "Die begeleiden met dingen, eigenlijk net als een ouder", vertelt Nadia. "Ze gaan met mij mee, soms naar voetbal. Als ik iets moeilijk vind met huiswerk, dan helpen ze. Als ik gewekt moet worden, maken ze me wakker. Gewoon van die standaard dingen."
Het Vergeten Kind zou graag zien dat hun aanpak op veel meer plekken de standaard wordt in de jeugdzorg. Orthopedagoog Ellen van der Hulst denkt dat Heppie (t)Huis een goed alternatief kan zijn, zelfs ook voor kinderen uit de gesloten jeugdzorg. "De manier waarop we werken werkt, ook bij kinderen waarvan ze eerder dachten dat ze geslotenheid nodig hadden. Dus ik denk dat het zeker een antwoord kan zijn."
Missie
Uiteindelijk kreeg Andrea een behandelplek en ging ze over op begeleid wonen. Langzaam kreeg ze haar vrijheid terug, zegt ze. Sinds augustus woont ze op zichzelf. Ze heeft één grote missie: "De gesloten jeugdzorg moet stoppen." Want, zegt ze ferm: "De gesloten jeugdzorg heeft zoveel meer slechts gebracht dan goeds. En dat geldt niet alleen voor mij, ik hoor het overal."
"Natuurlijk, we hebben een slechte keuze gemaakt in ons verleden, maar daarom willen we hulp. We hebben een hulpvraag en dat dat is waar naar gekeken moet worden. Ik zeg altijd: 'Veiligheid bied je met een gesprek, niet door een hek'."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.