Afvalverwerker stopt proef met 'statiegeld' op gevaarlijke lachgascilinders: 'Rijk moet dit gaan oplossen'

Afvalverwerkers zitten in hun maag met lege lachgascilinders die exploderen in verbrandingsovens. Sinds vorig jaar is lachgas verboden, maar sinds het verbod zien verwerkers juist een explosieve toename. "De overheid moet de inzameling nu gaan regelen."

De Vereniging van Afvalbedrijven zegt dat zij vorig jaar 65 miljoen euro schade hebben geleden door lege lachgascilinders in het afval. Daarbovenop vrezen ook gemeenten een extra kostenpost van tientallen miljoenen euro's.

Cilinders niet meer navullen maar weggooien

Het probleem komt niet uit de lucht vallen. Per 1 januari 2023 is recreatief gebruik van lachgas verboden. Sindsdien zien de afvalbranche en gemeenten dat de problematiek enorm is gestegen.

Dat ziet ook directeur van branchevereniging Koninklijke Nederlandse Vereniging voor afval- en reinigingsdiensten (NVRD), Wendy de Wild. Voor het verbod werkten handelaren met een soort statiegeldsysteem. "Je kreeg vaak 30 euro terug als je een lege lachgascilinder weer inleverde bij de handelaar. Daardoor vonden we die flessen eigenlijk nooit bij het afval." Maar door het verbod, zijn de handelaren in de illegaliteit beland, zijn wegwerpcilinders in trek gekomen en worden die vaker gedumpt.

Landelijke oplossing

"We zien hier echt een duidelijke toename van het aantal dumpingen van lachgascilinders sinds de verandering van de opiumwet", zegt ook wethouder in Dordrecht Tanja de Jonge.

In de gemeenten Dordrecht worden nu al per maand al 150 lege cilinders gevonden. Dat levert veel extra kosten en onveiligheid met zich mee. "We ondersteunen het landelijk verbod op lachgas, maar dan moet er ook landelijk een oplossing komen voor dit afvalprobleem."

Explosie in de oven

Ook de Amsterdamse afvalverwerker AEB heeft veel last van lege lachgascilinders tussen het afval, zegt directeur Wim van Lieshout. "Als ze in de oven komen worden ze 1000 graden, dan exploderen ze. Dan zijn het een soort van bommen. En daar gaan de ovens kapot van, met miljoenen euro's schade tot gevolg."

Bovendien zorgen exploderende cilinders voor gevaarlijke situaties voor het personeel, zegt Van Lieshout. "Zo'n cilinder kan bij een explosie zelfs een gat boren in een betonnen wand." Ook voor personeel die vanachter het glas de oven in de gaten houdt, is het dus gevaarlijk.

Experiment

Daarom is afvalverwerker AEB afgelopen najaar begonnen met een experiment: iedereen die een lege lachgascilinder van minimaal 2 liter inhoud inlevert, krijgt 5 euro 'statiegeld'.

Deze proef is volgens het bedrijf geslaagd. In minder dan een half jaar tijd zamelde het bedrijf 80 duizend lege cilinders in. Een medewerker vertelt: "Er kwamen zelfs mensen met volle karretjes uit Maastricht naar Amsterdam gereden."

Statiegeldsysteem via gemeenten

Toch stopt het bedrijf, in handen van de gemeente Amsterdam, per aanstaande zaterdag met de proef. "Het Rijk moet dit nu echt verder oppakken om te zorgen dat mensen op alle plekken in Nederland deze cilinders kunnen inleveren."

"De overheid moet ook stimuleren dat cilinders ingeleverd worden. Ook pleit hij voor de aanvoering van een 'statiegeldsysteem' waarbij mensen bij de milieustraat geld krijgen als ze hun lege cilinders inleveren. Het kost een paar euro per cilinder, maar dan komen alle cilinders je kant op bespaar je hiermee uiteindelijk heel veel geld."

Kabinet wil geen retourvergoeding

De Tweede Kamer vergadert morgen over dit onderwerp, maar vooralsnog lijkt het er niet op dat het demissionaire kabinet gehoor geeft aan de oproep van AEB en andere afvalverwerkers.

Een statiegeldsysteem of inleverpremie lijkt niet aan de orde en ligt politiek gevoelig. Een woordvoerder van demissionair staatssecretaris Heijnen laat weten dat het ministerie een inleverpremie afraadt. "Met een retourpremie wordt drugsgebruik indirect gesteund en het gebruik van lachgas genormaliseerd. (..) Daarnaast kan een retourpremie ook negatief gedrag stimuleren. Denk hierbij aan bijvoorbeeld statiegeldjagen door kinderen."

Handhaving

Verder laat een woordvoer van het ministerie van Justitie en Veiligheid weten dat er door de politie hard gewerkt wordt aan handhaving.

"Het lachgasverbod wordt per 1 juli volledig gehandhaafd en er wordt opsporingscapaciteit op ingezet. Zo zijn er volgens cijfers van de politie over 2023 ongeveer 68.000 lachgascilinders in beslag genomen."

Burger betaalt nu

De Wild van Koninklijke Nederlandse Vereniging voor afval- en reinigingsdiensten zegt dat de schade bij afvalverwerkers uiteindelijk verhaald wordt op de burger. Omdat de cilinders gevaarlijk zijn moet een speciaal bedrijf die cilinders vernietigen en alleen het afvoeren en vernietigen zo'n 17 miljoen euro per jaar.

"Deze kosten komen allemaal terecht bij de gemeente en iedere inwoner gaat dit gewoon terugzien in zijn hogere afvalstoffenheffing aan het einde van het jaar", zegt De Wild.

Afval niet meer meenemen

En er dreigt nog een grote kostenpost, waarschuwt De Wild. Omdat afvalwerkers die afval verbranden grote schade ondervinden van lachgas, weigeren zij steeds vaker om restafval in te nemen waar mogelijk nog lachgascilinders inzitten.

Ook de AEB wil geen afval meer hebben waar lege lachgas cilinders in zitten. "Dat betekent dat gemeenten extra kosten gaan maken, dat zal ongeveer 30 euro per huishouden per jaar gaan kosten", zegt Van Lieshout.

Afval voorsorteren

"Dus de afvalverwerkers eisen steeds vaker dat al het restafval wordt voorgesorteerd door gemeenten", ziet De Wild van de branchevereniging.

"Dus dan moeten wij een hele grote hal huren, daar al het restafval storten, er doorheen gaan met shovels om daar de lachgascilinders uit te halen en het dan weer bij elkaar te vegen en dan naar de verbrandingsoven. Dat is enorm tijdrovend en duur."

Anoniem inleveren

Volgens De Wild is de échte oplossing dat mensen stoppen met het gebruik van lachgas, maar ze erkent dat dit vooralsnog niet realistisch is.

De Wild benadrukt dat mensen lege lachgascilinders altijd anoniem kunnen inleveren bij de milieustraat. "Je kunt ze daar gewoon inleveren en dan zijn wij als afvalbedrijven je in elk geval dankbaar."