Verdacht van terrorisme, maar onschuldig. Het overkwam Mohamedou Ould Slahi die 15 jaar lang vastzat op Guantánamo Bay. Zijn verhaal is nu verfilmd in de bioscoopfilm The Mauritanian.
"Als ik had geweten dat ik zo lang in de gevangenis zou zitten, had ik het waarschijnlijk niet overleefd", vertelt Mohamedou, afkomstig uit het Afrikaanse Mauritanië, in een Skype-gesprek. In Guantánamo Bay was hij een nummer: ISN 760. "In de gevangenis heb je geen naam."
Jarenlange martelingen
Mohamedou werd ervan verdacht betrokken te zijn bij de aanslagen op de Twin Towers in New York op 11 september 2001. Vanuit Jordanië wordt hij via Afghanistan naar Guantánamo Bay op Cuba gevlogen. Pas 15 jaar later mag hij weer vertrekken.
De film The Mauritanian is gebaseerd op de dagboeken die Mohamedou in de gevangenis bijhield. Hij schrijft over de jarenlange martelingen die hij - net als andere gevangenen - moest ondergaan. "Na een paar jaar gevangenschap sloegen ze me tot mijn ribben gebroken waren. Dat werd me bijna fataal, omdat ik niet meer kon ademen."
'Ze laten me vast wel weer gaan'
Ook spreekt hij over de psychische marteling. "Met keiharde muziek martelen ze je daar. Ik houd van muziek, maar het stond echt heel erg hard." Hij hield er lang na de marteling nog gehoorproblemen aan over.
Mohamedou had geen idee wat hem te wachten stond toen hij naar de gevangenis werd gebracht. "Ik ben opgegroeid met series als Married with Children en Law and Order; ik zag de VS als een democratie. Dat ze me ergens van verdachten, was oké", zegt hij. "Het is nu eenmaal de taak van de politie om de burgers te beschermen. Ik dacht: zodra ze weten dat ik geen crimineel ben, laten ze me vast wel weer gaan." Het tegendeel bleek waar.
Film laat realiteit goed zien
Ruud Bosgraaf van Amnesty International heeft de film The Mauritanian inmiddels gezien. Voor hem is het verfilmde verhaal van Mohamedou herkenbaar. "Het is een belangrijke film, omdat er voor een breed publiek duidelijk wordt gemaakt wat er op Guantánamo Bay met verdachten van terrorisme is gebeurd."
Volgens Bosgraaf laat de film de realiteit van de gevangenis goed zien. "Gevangenen als Mohamedou Ould Slahi is de toegang naar de rechter jarenlang onthouden over de vraag of je eigenlijk wel terecht gevangen zit." Ook herkent hij de behandeling om informatie uit iemand te krijgen van vele getuigenissen van meerdere gevangenen.
Over Guantánamo Bay
Amnesty International zet zich al vanaf het ontstaan van Guantánamo Bay in voor de gevangenen. Volgens Bosgraaf heeft iedere verdachte recht op een eerlijk proces en als er geen bewijs is, moet je worden vrijgelaten. Dat is niet het geval op Guantánamo Bay. De meeste gevangenen zitten daar vast zonder aanklacht.
Gevangenenkamp Guantánamo Bay houdt sinds 11 januari 2001 verdachte Al Qaida- en Taliban-gevangenen vast. In totaal hebben er bijna 800 gevangenen van over de hele wereld gezeten. Er zitten nu nog steeds 40 mannen in de cel, van wie sommigen al sinds het ontstaan van de gevangenis. Een aantal van hen mag in principe naar huis, zodra een land hen wil opnemen.
"Wij voeren actie om Guantánamo Bay definitief te sluiten. Dat de belangrijkste democratie ter wereld, net als landen als China, Iran of Saudi-Arabië, overging tot marteling van de verdachten is een zeer ernstige terugslag voor de mensenrechten wereldwijd geweest", zegt Bosgraaf.
Barack Obama wilde in 2009 de Amerikaanse gevangenis op Cuba sluiten, maar dat is hem door tegenwerking van het Congres niet gelukt. Oud-president Donald Trump beloofde in 2016 Guantánamo open te houden en zelfs meer terroristen daarheen te sturen. De grote vraag is nu wat de huidige president Joe Biden gaat doen. Sinds zijn aantreden heeft hij de belofte van Obama (nog) niet herhaald.
Nederland heeft al onder het vorige kabinet gezegd dat Guantánamo dicht moet. Als dat is gebeurd én de VS zelf een aantal ex-gevangenen opneemt, wil Nederland kijken of het ook een ex-gevangene kan opnemen. Als diegene dat uiteraard zelf wil. Dit is recent niet meer aan de orde geweest, dus de vraag is of er op dit moment een Kamermeerderheid is voor het opnemen van gevangenen.
(bron: Amnesty International)
Een bekend verhaal
Hoe het kan dat Mohamedou toch als verdachte werd gezien? Volgens Bosgraaf is een verhaal als het zijne in Guantánamo Bay-zaken maar al te bekend. "Mohamedou Ould Slahi is een gelovige, intelligente jongeman uit Mauritanië die in Duitsland techniek gaat studeren. Hij traint en vecht in Afghanistan begin jaren 90 tegen de Russische bezetter met een groep die later tot Al Qaida gaat behoren."
"Hij kent mensen, waaronder zijn neef, uit de omgeving van Bin Laden", zegt hij. "Vervolgens wordt hij opgepakt en belandt op Guantánamo Bay. Uiteindelijk is er nooit bewijs geleverd van zijn betrokkenheid bij 9/11 of andere aanslagen. In 2009 wordt hij na een rechterlijke uitspraak vrijgesproken, toch zit hij daarna nog 7 jaar vast. Het verbaast Bosgraaf niet.
'Ik was getuige van wandaden'
Al in 2005 werd geconstateerd dat er geen bewijs was dat hij misdaden had begaan tegen de VS of zijn bondgenoten, vertelt Mohamedou zelf. "Dat staat op papier, maar toch heb ik nog 11 jaar daarna moeten zitten. Op dat moment was ik namelijk een getuige van de wandaden in Guantánamo Bay."
Zijn dagboeken en de nieuwe film die daarop is gebaseerd, zijn volgens Mohamedou niet bedoeld om iemand zwart te maken. Hij wil vooral voorkomen dat zoiets opnieuw gebeurt. "Ze moeten weten dat Afrikanen en Arabieren ook mensenrechten hebben. Ik wil dezelfde rechten als de mensen in Nederland en in de VS. Menselijke waardigheid is een grondrecht."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.