Waar zit het potentieel van GroenLinks?

‘Was Jesse er maar eerder geweest,’ hoorde ik deze week een GroenLinks-stemmer verzuchten. GroenLinks verloor dinsdag een zetel in de Eerste Kamer. Tegelijkertijd steeg de partij in onze zetelpeiling De Stemming voor de Tweede Kamer van vier naar negen zetels. Meer dan een verdubbeling in een paar weken tijd, toe te schrijven aan Jesse Klaver. Dat riep bij mij de vraag op of Bram van Ojik gelijk had: is Jesse Klaver in staat om GroenLinks op termijn naar vijftien tot twintig zetels te leiden? Of is het maximale potentieel met deze eerste sterke stijging wel bereikt? 

Of een partij nog kiezers kan winnen, en waar dat potentieel dan zit, is goed te zien met De Stemming. De peilmethode van De Stemming, die we samen met onderzoeksbureau GfK hebben ontwikkeld, richt zich namelijk primair op kiezerstwijfel. In plaats van te vragen op welke partij mensen zouden stemmen als er nu verkiezingen zouden zijn, geven we ze vijf stemmen om te verdelen. Mensen die al helemaal zeker zijn van hun stemkeuze kunnen al die vijf stemmen aan dezelfde partij geven. Mensen die nog twijfelen kunnen hun stemmen verdelen over meerdere partijen. Dat kunnen vijf verschillende partijen zijn, maar mensen kunnen ook een voorkeur voor een partij uitspreken en toch één of twee stemmen aan een andere partij geven. Zo geven ze aan dat ze die tweede partij serieus overwegen, of er op z’n minst enige sympathie voor hebben.  

Met deze gegevens kunnen we niet alleen zetels berekenen, maar vooral zien tussen welke partijen, en in welke mate, kiezers twijfelen. Als we willen weten wat het potentieel van GroenLinks is, moeten we kijken naar mensen die nu geen GroenLinks zouden stemmen, maar wel één of twee van hun vijf stemmen aan GroenLinks geven. Zij hebben de partij van Klaver op zijn minst in hun achterhoofd.

Brede groep kiezers

Dat sommige PvdA-, SP-, en D66-kiezers GroenLinks in hun zogenaamde keuzeset hebben, had ik wel verwacht. Dit zijn immer mensen die een voorkeur hebben voor een partij die inhoudelijk relatief op GroenLinks lijkt. Maar opvallend genoeg geven mensen die op het CDA , de VVD en zelfs op de PVV zouden stemmen ook een deel van hun vijf stemmen aan GroenLinks. Dat zien we niet vaak; een partij die in elk geval in het hoofd van zo’n brede groep kiezers voorkomt. Dat heeft Jesse toch maar mooi voor elkaar.

Als we iedereen bij elkaar optellen, die één of twee van hun stemmen aan GroenLinks geven, komen we op een hoeveelheid deelnemers uit ter waarde van tien zetels. Betekent dit dan ook dat het potentieel van de partij 9+10=19 zetels is? Nee, dat is toch overdreven.

Potentiële stemmers op links

Laten we beginnen bij kiezers van de PvdA, de SP en D66. Een groep ter waarde van ruim twee zetels verdeelt haar stemmen in een 3/2 verhouding tussen de PvdA en GroenLinks: drie stemmen voor de PvdA, twee voor GroenLinks. Hetzelfde geldt voor SP-stemmers. Deze kiezers zou ik durven bestempelen als mensen die GroenLinks serieus overwegen. Om in percentages te spreken, - daar houden peilers immers van- zij geven 40 procent van hun stemmen aan GroenLinks. Nog net niet de meerderheid, maar dit is meer dan sympathie. Dit is Jesses potentieel.

Ook bij D66 zit potentieel, al is het minder dan bij de linkse partijen. Naast een groep kiezers die vier stemmen aan D66 en één stem aan GroenLinks geven, zijn er ook mensen die drie stemmen aan D66 geven, en twee aan GroenLinks. Die mensen vertegenwoordigen iets minder dan één zetel.

Meer sympathie dan twijfel

Maar de kiezers die nu PVV, VVD, CDA of Partij voor de Dieren zouden stemmen, zullen niet aannemelijk zomaar overstappen naar GroenLinks. Een klein deel van hun kiezers (in totaal ter waarde van ongeveer 3,5 zetel) heeft weliswaar ook GroenLinks in hun keuzeset van vijf stemmen, maar deze groepen geven telkens vier stemmen aan de partij van hun voorkeur en dan nog één stem aan GroenLinks. Ik durf dat daarom geen ‘twijfel’ of ‘overwegen’ te noemen, maar eerder ‘sympathie.’ Deze mensen hebben GroenLinks, of Jesse Klaver, wel in hun achterhoofd, gunnen hem één van hun vijf stemmen, maar ze spreken met die andere vier stemmen nog een duidelijke voorkeur uit voor een andere partij. Ik zou deze mensen niet op korte termijn tot het potentieel van GroenLinks rekenen.

Tel een en ander bij elkaar op en je komt op een groep kiezers ter waarde van ongeveer vijf zetels die twee van hun vijf stemmen aan GroenLinks geeft. Daarnaast zijn er dus ongeveer evenveel mensen die één van de vijf stemmen aan GroenLinks geven. Maar het is vooral de eerste groep waar Klaver kans kan maken op extra zetels. En, niet geheel onverwacht, deze zetels zitten bij de linkse partijen PvdA en SP, en bij D66. Hiermee lijkt ook Klaver niet de man die het linkse blok aan een meerderheid gaat helpen. If anything zou hij de man kunnen zijn die de PvdA voor het eerst in de geschiedenis de derde linkse partij maakt. En GroenLinks groter dan ooit. Maar zover is het nog lang niet. Dat GroenLinks alle twijfelende kiezers gaat binnenslepen en vooral vasthoudt is onwaarschijnlijk. Maar Klaver weet in elk geval in welke richting hij moet kijken.