Zo komen experts erachter of er chemische wapens zijn gebruikt in een oorlog

Rusland wordt beschuldigd van het gebruiken van chemische wapens in de oorlog in Oekraïne. Dat is nog niet bevestigd. Toxicoloog Ruud Busker van TNO vertelt hoe onderzocht wordt of dat zo is.

Het Azov-bataljon beschuldigt het Russische leger van het gebruik van chemische wapens. Er zouden drones met gifgas zijn verspreid in Marioepol in Oekraïne. Het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zeggen te gaan onderzoeken of er sprake is van het gebruik van chemische wapens. Een ingewikkeld proces, waar zorgvuldigheid vereist is, zegt toxicoloog Ruud Busker.

Naar het lab

Bij onderzoeksinstituut TNO bestudeert Busker zelf voor de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) monsters waarvan het vermoeden bestaat dat er bewijs voor het gebruik van een chemisch wapen in wordt gevonden.

"Zo'n monster moet allereerst veilig en op deskundige wijze worden genomen en naar ons lab getransporteerd." Een uitdaging op zich, omdat het monster veilig moet blijven. Met een chemische detector is op de plaats delict wel makkelijk te meten of er een chemisch wapen is gebruikt, maar dat moet dan wel voor handen zijn.

Niet lang te detecteren

Bij een monster naar het lab brengen, zit haast, zegt Busker: "Soms zijn gebruikte stoffen vluchtig. Dat betekent dat ze na een tijdje niet meer detecteerbaar zijn in een monster van een plek." Er kan dan nog wel bewijs worden gevonden in het lichaam van een patiënt die de gevolgen ondervindt. "Met zenuwgassen en mosterdgas heb je daar ongeveer een week de tijd voor, zo lang kan je dat meten in het lichaam."

In een lab kan vervolgens worden vastgesteld dat het inderdaad om een chemisch wapen gaat, door het monster met allerlei tests te vergelijken met stoffen die TNO in een soort bibliotheek heeft. Dat proces duurt zeker een paar dagen.

Wie is dan de schuldige?

Áls er dan eenmaal is vastgesteld dat het om een chemisch wapen gaat, betekent dat nog niet dat we precies weten wanneer het is gebruikt en door wie.

Busker: "In een zuiver strijdmonster kan je zoeken naar dit soort sporen, die je meer vertellen over hoe het is gemaakt. Dat kan iets zeggen over de herkomst, maar zulk onderzoek staat echt nog in de kinderschoenen. Het is niet zo dat de naam van de maker ín de stof geschreven staat, helaas."

'Niet typisch Russisch'

De verwachting is dat het nog wel even gaat duren voordat we zeker weten of er gifgas is gebruikt in Marioepol. Ook omdat daar weinig onafhankelijke experts of journalisten aanwezig zijn, omdat de stad helemaal is omsingeld door Russische troepen.

"Het lijk niet heel erg op een typische Russische aanval", zegt gifgas-expert Ilja Bonsen. "Ze hebben vooral grootschalige aanvallen gedaan en dit is echt een kleinschalige aanval met een drone, dat klinkt niet heel erg Russisch. We hebben gehoord dat er 3 gewonden zijn gevallen." Het is afwachten wat er uiteindelijk bewezen wordt.