Verkommerende kunst in Rotterdam

Kissing Earth heet het nieuwe kunstwerk dat de tongen losmaakt in Rotterdam. Twee gigantische wereldbollen met een doorsnee van tien meter, wil de gemeente Rotterdam plaatsen als kunstwerk op het plein Station Rotterdam Centraal. Het regende online protesten. ‘Pleurt op met je ballen’ heet de Facebooksite die al meer dan tienduizend likes kreeg. Het benodigde geld voor dit nieuwe icoon, tenminste een miljoen euro, is nog niet binnen. De gemeente wil de helft bijdragen. 

Op nog geen vijfhonderd meter afstand staat een ander beeld te verkommeren dat ooit met net zoveel aplomb werd gepresenteerd. Daar staat namelijk ‘Z.T.’ (zonder titel) van Naum Gabo. In de volksmond ‘Het Ding’ of ‘Het Scheermes’. Deze sculptuur van 26 meter hoogte en 40.000 kilo zwaar werd in 1957 geplaatst voor de nieuwe Bijenkorf. Het symboliseert voor veel Rotterdammers de wederopbouw van de vernietigde stad en staat als grootste constructivistische sculptuur in ieder overzicht van de kunstgeschiedenis.

Onder de roestplekken

Het beeld van Naum Gabo zit onder de roestplekken en er wordt al tien jaar gepraat over een restauratie. Die kost 700.000 euro. De gemeente Rotterdam wil niet meebetalen aan het opknappen van de metershoge sculptuur voor de deur van De Bijenkorf. De eigenaren zijn verantwoordelijk, maar willen niet alleen voor de restauratie opdraaien. ,,Wij vinden het een bijzonder kunstwerk en willen ook dat het wordt opgeknapt. Het kost tijd om dat goed te doen. We zijn daarover in gesprek met  verschillende partijen, zegt een woordvoerder van de eigenaren IEF Capital en Bouwfonds.

Bewoners adopteren kunst

Meer kunst in de openbare ruimte van Rotterdam staat te verkommeren. Soms is het zo erg dat bewoners zelf het initiatief nemen om deze kunst te adopteren. Ook zijn er kunstenaars die kunstwerken zelf onderhouden die zij in opdracht van de gemeente of een gemeentelijke dienst hebben gemaakt. 

Eenderde kunstwerken ‘verweesd’

Vorige week stuurde het Centrum Beeldende Kunst (CBK) in Rotterdam een inventarisatie van kunst in de openbare ruimte naar het College. Voor een deel van de kunstwerken voelt niemand zich verantwoordelijk en in sommige gevallen is ook niet bekend wie de huidige eigenaar is. Die inventarisatie is nog geheim. Om welke beelden het gaat en wat er uiteindelijk mee gaat gebeuren ligt politiek gevoelig. Uit de lijst blijkt dat meer dan eenderde, 300 van de 815, onderzochte werken verweesd is.

Dat zijn beelden die in het verleden vaak dankzij de percentageregeling tot stand kwamen. Van 1960 tot 2005 werd een klein percentage van de bouwsom van een overheidsgebouw gereserveerd voor kunst. De overheid zorgde voor onderhoud van die kunstcollectie. Maar overheidsdiensten werden zelfstandig en sommigen gingen daarna failliet en de beelden bleven onbeheerd staan. Of scholen of instellingen verhuisden en lieten de kunst onbeheerd achter. In Nederland gaat het om duizenden ontheemde beelden, maar precieze cijfers zijn er niet.

Vrienden van de Witte Bollen

In de Rotterdamse wijk Ommoord heeft de groep Vrienden van de Witte Bollen vier kunstwerken geadopteerd die waren verwaarloosd. Zij zijn nu verantwoordelijk voor het beheer en het onderhoud. Het opknappen van een kunstwerk heeft vaak veel voeten in de aarde, zegt Peter Buisman, voorzitter van bewonersstichting De Witte Bollen.. ,,Je moet erg zeuren en zeiken en je loopt tegen allerlei ambtelijke molens aan. Iedereen is verbolgen als een werk er slecht bijligt, maar je moet eerst langs tientallen ambtenaren die naar elkaar verwijzen voordat je iets kunt doen.’’

Kunstenaar zelf verantwoordelijk

Kunstenaar Kamiel Verschuren is zelf verantwoordelijk  voor het onderhoud van een kunstwerk dat hij maakte voor het Zuiderpark op Rotterdam Zuid. Hij maakte de beeldentuin ‘ Schuilplaats Rotterdam’  in opdracht van de deelgemeente Charlois die is opgeheven. Onduidelijk is wie de huidige eigenaar nu is. In zijn atelier liggen twee maskers van het kunstwerk die hij op eigen kosten gaat restaureren. Ze zijn met bruut geweld  van zijn kunstwerk geslagen. In een kooiconstructie, die bij het werk hoort, is elektriciteit aangelegd, maar hij doet al drie jaar vergeefse pogingen om de elektriciteit ook aangesloten te krijgen. Het energiecontract is voor de eigenaar die er niet is.

Saillant detail is dat Verschuren het werk in het park heeft gemaakt van beelden die ook verweesd waren. De sculpturen stonden ooit op de Schouwburg van architect Sybolt van Ravensteijn aan het Rotterdamse Zuidplein, maar werden in de jaren zeventig eraf gesloopt. Verschuren vond ze in de jaren negentig bij een aannemer. Hij maakte een eerbetoon: de restanten van de beelden liggen nu als grafstenen in het park.