Duurzame warmtenetten zijn belangrijk voor de energietransitie. Maar de aanleg ervan wordt steeds moeilijker, omdat mensen massaal warmtepompen kopen met subsidies. "Er is geen business case als te veel woningen al een warmtepomp hebben."

Vandaag komt de Algemene Rekenkamer met een verrassend advies aan het kabinet: beperk de subsidies voor warmtepompen. De achterliggende reden: als er meer warmtepompen bijkomen, loopt de aanleg van warmtenetten op te veel plekken vast. Terwijl in 2050 heel Nederland van het gas af moet zijn.

'Mensen in de problemen'

"Iemand die een warmtepomp aanschaft, kan ervan uitgaan dat de pomp zo'n 15 jaar meegaat. In die periode ga je natuurlijk niet overstappen op het warmtenet", zegt Barbara Joziasse van het college van de Algemene Rekenkamer, die controleert hoe belastinggeld in Nederland wordt besteed.

"Maar dat betekent dat mensen die geen keuze hebben, omdat een warmtepomp voor hen geen optie is, met een probleem zitten."

Geen business case

De aanleg van een warmtenet kost namelijk veel tijd en geld en dat willen exploitanten terugverdienen.

"Er is geen business case voor het uitrollen van warmtenet als te veel woningen in een wijk al een eigen warmtepomp hebben. En daarnaast: hoe minder deelnemers er zijn voor een warmtenet, hoe duurder het wordt per persoon."

Bekijk ook

info

Warmtepomp of warmtenet?

Een warmtepomp is een verwarmingsoplossing voor één huis, terwijl een warmtenet een collectief systeem is dat warmte (en soms ook koelte) vanuit een of meer centrale bronnen levert aan meerdere woningen. Beide systemen zijn duurzaam, maar een warmtenet gaat langer mee en is een stuk minder belastend voor het stroomnet.

Dat het ondanks onzekerheid en schommelingen in subsidies goed gaat met de warmtepompen, blijkt uit recente cijfers: alleen al in 2023 werden er 160.000 warmtepompen geïnstalleerd, tegenover maar 11.000 nieuwe warmtenet-aansluitingen. Dat is erg weinig gezien de ambitie van de overheid om tot het jaar 2030 zo'n 500.000 nieuwe aansluitingen te realiseren.

Er zijn verschillende subsidies om de verwarming van huizen te verduurzamen. Zo kon er tot eind 2024 een subsidie van 2.100 euro worden aangevraagd voor de installatie van een warmtepomp. Sinds dit jaar is dit bedrag verlaagd naar 1.250 euro. Daarnaast zijn er andere aanvullende subsidies.

In totaal is er dus sinds 2025 wat minder subsidie beschikbaar voor warmtepompen, maar de hoeveelheid verschilt erg per project en aanvraag.

Harde groei 'niet overal wenselijk'

De harde groei van warmtepompen is dus op sommige locaties 'niet wenselijk', volgens de Algemene Rekenkamer. "We weten namelijk al dat voor ongeveer een derde van de bebouwde omgeving een warmtenet de beste oplossing is", zegt Joziasse.

De Rekenkamer adviseert het kabinet daarom om huiseigenaren geen subsidie meer te geven voor een warmtepomp als dat de ontwikkeling van warmtenet in de weg staat. "Het gaat dus om wijken waar plannen zijn voor warmtenetten én waar een stevige groei van particuliere warmtepompen de uitrol van die netten kan belemmeren."

'Redelijk rendement'

Joziasse heeft nog een tweede advies voor de betrokken ministers: "Geef burgers meer zekerheid over de tarieven van warmte. Zeker op de lange termijn."

Ze doelt op de afhankelijkheid van één leverancier voor warmte. Zonder strikte regulering kan zo'n monopoliepositie leiden tot hogere tarieven. "We willen er nog beter op toezien dat de bedrijven een redelijk rendement, maar ook niet meer dan dat verdienen."

Barbara Joziasse van de Algemene Rekenkamer
Bron: EenVandaag
Barbara Joziasse van de Algemene Rekenkamer

'Ontmoedigen niet wenselijk'

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening laten in een eerste reactie weten dat de overlap tussen een warmtenet en een warmtepomp in de praktijk mee zal vallen, 'omdat warmtenetten vooral ingezet worden in dichtbevolkte, stedelijke gebieden met veel gestapelde bouw'.

Daarnaast vinden de ministers het 'onwenselijk om in wijken waar op termijn een warmtenet komt bewoners te ontmoedigen eerder over te stappen op een warmtepomp'.

'Elke euro kan maar één keer uitgegeven'

Volgnes Joziasse hoeft het elkaar niet in de weg te zitten: er is volledige keuzevrijheid, zegt zij. "Een inwoner kan nog steeds een warmtepomp kopen. De vraag is alleen: moeten de ministers dat subsidiëren?"

"Dus iets subsidiëren waarbij je eigenlijk een andere oplossing ondermijnt? Dat vinden wij ondoelmatig. Elke euro van het Rijk kan maar één keer worden uitgegeven."

Bekijk ook

Succes van warmtepompen brengt aanleg warmtenetten in gevaar

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.