Politie vertrouwt op buschauffeur voor opsporing criminelen

Voor een schijntje door Europa en nog anoniem ook. Internationale buslijnen trekken er ongewild passagiers mee die onder de radar willen reizen. Omdat controle van autoriteiten niet zomaar mag, worden de chauffeurs op de lijnen getraind om criminelen te herkennen.

Wie met regelmaat op de snelweg rijdt, herkent de groene flixbussen. Het busbedrijf biedt tweeduizend bestemmingen aan door heel Europa. In tegenstelling tot vliegtuigmaatschappijen worden de gegevens niet doorgezet naar veiligheidsdiensten en ook bagage mag niet zomaar gecontroleerd worden. Dit maakt de bus aantrekkelijk voor criminelen en terroristen. 

Kalasjnikov in bagage

Zo reisde aanslagpleger Anis Amri in december 2016 tijdens zijn vlucht met Flixbus probleemloos door Nederland. Zijn identiteit werd niet gecontroleerd en zijn bagage niet gecheckt, terwijl hij bewapend was. Vanwege het Schengenverdrag mag vrij gereisd worden, zonder controles aan de grens.

Alleen bij een verdenking mag de politie bijvoorbeeld bagage doorzoeken. En dan blijkt dat er verboden zaken worden meegesmokkeld tussen de bagage. Zo vertelt buschauffeur Cor dat hij al het een en ander heeft meegemaakt op zijn bus. Er werden drugs en wapens gevonden. "Onder andere handschietwapens en een kalasjnikov", zegt de buschauffeur.

Controles zijn 'steekproefsgewijs'

De controles op de bussen zijn vooral steekproefsgewijs. Politie en marechaussee hopen door trainingen chauffeurs alerter te maken voor afwijkend gedrag zodat zij autoriteiten inschakelen. "We proberen de chauffeurs een handreiking te geven. (...) Als het gaat om vervalsing kan je letten op of het document hoort bij de persoon die het aanbiedt", zegt Dennis Muller van de Marechaussee. 

De dienst treft bij controles 'diverse vormen' van grensoverschrijdende criminaliteit aan. Behalve valse documenten, gaat het ook om mensensmokkel. "We kunnen niet bij de ingang van de bus gaan staan en iedereen controleren. Die bevoegdheid hebben we niet", zegt Ed Kraszewksi van de Landelijke Eenheid van de Politie. "We controleren wel en we kijken vooral naar afwijkend gedrag van passagiers."

België start met proef

In 2016 is door de Europese Commissie een wet aangenomen die vliegtuigmaatschappijen verplicht de namen van de passagiers op te slaan en te delen met veiligheidsdiensten. Het is aan lidstaten zelf of zij deze zogeheten PNR-richtlijn ook willen invoeren voor bus- en treinreizen. In België start hier komend jaar een proef mee, als eerste lidstaat. 

België stelt dat het in de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit belangrijk is om te weten wie er aan boord gaan. "We willen vermijden dat criminelen en terroristen vrij Europa kunnen doorkruisen zonder dat de veiligheidsdiensten daarvan op de hoogte zijn", stelt het ministerie van Binnenlandse Zaken van België in Knack. 

Voorstel bij Tweede Kamer

Ook in Nederland bestaat een wens om deze gegevens breed op te slaan. Een voorstel hiertoe ligt nog bij de Tweede Kamer. Volgens voormalig NCTV voorman en aankomend AIVD hoofd Dick Schoof verbetert de richtlijn 'het zicht op potentiële terroristen'. Dit najaar zal het gesprek over de check in de Kamer plaatsvinden.