Onderhandelen over leven en dood

“Ik wist dat het kon gebeuren, maar pas toen mijn auto werd geblokkeerd en er mensen met getrokken pistolen mijn kant op kwamen lopen, dacht ik shit ontvoering kán me dus echt overkomen. Het gaat zo snel en er spelen duizenden gedachten. Wat gaan ze doen, waar gaan we heen en wat staat me nog te wachten?”

Arjan Erkel wordt 12 augustus 2002 ontvoerd door Tjetjeense rebellen in de Russische deelrepubliek Dagestan, waar hij op dat moment voor Artsen zonder Grenzen leiding geeft aan het opvangen van Tjetjeense vluchtelingen. Twintig maanden zit hij in een uitgegraven hol onder de grond, dat als zijn kamer dient. “Het klinkt misschien gek, maar je moet proberen om contact te maken met je ontvoerders. Ervoor zorgen dat er menselijkheid ontstaat tussen jullie.”

Onderhandelen over vrijlating

In EenVandaag vanavond een verhaal over toponderhandelaar Ben Lopez, ook wel ‘the negotiator’ genoemd, die de hele wereld overreist om te onderhandelen met gijzelnemers over de vrijlating van hun slachtoffers. Belangrijke vertrouwenspersonen, vindt Erkel. “Het moet een sterk iemand zijn, die haast boven de wet staat. De ene partij moet erop kunnen vertrouwen dat er losgeld wordt betaald, de andere partij dat het slachtoffer ook daadwerkelijk vrij komt.”

Van de onderhandelingen tussen het Ministerie van Buitenlandse Zaken, AzG en de rebellen, merkt Erkel tijdens zijn ontvoering weinig. “Soms kreeg ik een brief met vragen van zo'n negotiator, die alleen ik kon beantwoorden en als ik dan antwoorde, wisten ze dat ik nog leefde.”

Nog altijd weet Erkel niet in detail wie zijn ontvoerders waren of hoe de onderhandelingen over zijn vrijlating zijn verlopen. Daar is hij ook niet geïnteresseerd in, het belangrijkste vindt Erkel dat hij vrij is. "Mijn directe bewakers waren natuurlijk niet degenen die onderhandelden met Nederlandse instanties. Af en toe merkte ik wel dat er vaart in het proces zat, als zij zenuwachtig werden bijvoorbeeld. Maar de echte onderhandelingen vonden in een laag boven hen plaats."  

'Creeër menselijkheid tussen jou en je ontvoerder'

Zo snel als het moment van kidnap gaat, zo snel gaat ook Erkels vrijlating. Op Eerste Paasdag 2004 zit hij ’s ochtends in een ondergrondse kamer en ’s middags is hij “opeens” vrij. Gek genoeg is Erkel niet meteen dolbij. “Het besef dringt heel langzaam door. Het begin voelt nog een beetje murw aan.”

Tijdens zijn kidnap is Erkel gefocust op contact met zijn ontvoerders. Hij heeft al snel door dat als hij zich verdiept in de cultuur en status van de Tjetjeense rebellen, hij ook enigszins respect afdwingt, waardoor hij beter behandeld wordt. "Zo kon ik om een tandenborstel en tandpasta vragen."

Volgens Erkel moeten organisaties die in risicogebieden werken hun werknemers vooral aanleren hoe je dit contact maakt. "Tien minuten na mijn ontvoering had ik al door dat ik ze moest leren kennen, maar hoe ik dat precies ging doen, moest ik zelf uitvinden." Uiteindelijk maakt Erkel zijn gevangenschap makkelijker door vriendelijk te zijn tegen de rebellen. "Ik bedankte voor eten en spullen. Je zag dat zij die houding na verloop van tijd overnamen."

Op dit moment zijn er drie Nederlanders ontvoerd in het buitenland. In het belang van hun veiligheid is er weinig tot niks bekend over wie zij zijn of wat hun verblijfplaats is. Van één van hen, Sjaak Rijke, is dit wel bekend. De man werd 25 november 2011 ontvoerd in Mali. Kijk hieronder voor een overzicht van de bekende Nederlandse kidnapzaken in binnen- en buitenland.