Ombudsman: 'Berecht verwarde personen niet meteen als crimineel'

Op maandag 1 oktober moeten alle gemeenten de zorg voor verwarde personen op orde hebben. Eenderde van de gemeenten gaat dit niet redden. De Nationale ombudsman Reinier van Zutphen roept op om personen met verward gedrag niet meteen als crimineel te straffen. “Strafrecht is niet altijd een oplossing voor deze groep. Denk aan een alternatief voor het berechten, zoals behandeling.” 

Vanaf maandag 1 oktober moeten gemeenten een sluitende aanpak hebben voor de aanhoudende problemen met verwarde mensen. Zo moet er een sociaal vangnet of speciaal team klaarstaan om deze mensen op te vangen en moeten er woningen zijn waar ze kunnen worden ondergebracht. Die deadline wordt door veel gemeenten niet gehaald; slechts 1 op de 3 gemeenten heeft wat geregeld, blijkt uit het rapport van het schakelteam Verwarde Personen van voorzitter Onno Hoes.

Verdubbeling van meldingen van incidenten met verwarde personen

Vorig jaar kreeg de politie 83.500 meldingen van incidenten binnen, een ruime verdubbeling ten opzichte van 2011. Ook blijkt dat veel mensen met verward gedrag, onder wie dementerenden en licht verstandelijk gehandicapten, nog te vaak als crimineel worden afgevoerd in politiebusjes en in de cel gestopt tot er hulp komt.

De ombudsman noemt dit zorgelijk: “Ik zie dat de overheid er steeds minder is voor mensen die niet voldoen aan de standaard. Analfabeten, minder begaafden en nu ook verwarden. De overheid vindt dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen, maar sommige mensen kunnen nou eenmaal niet volledig meedoen.” 

'Opsluiten van verwarde mensen lost niets op'

Van Zutphen vindt dat verwarde personen te snel worden opgepakt en zo in aanraking komen met politie of justitie. Rechters krijgen vaker mensen met bijvoorbeeld angststoornissen voor zich die daarom bepaald gedrag laten zien. Maar het opsluiten van verwarde mensen lost niets op, vindt de ombudsman. “Sterker nog, je maakt het alleen maar erger. Want als je ze vast zet, verliezen ze mogelijk baan, netwerk of huis. Ze komen alleen maar op meer afstand van de maatschappij te staan.” 

De Nationale ombudsman zou graag zien dat rechters niet de letter van de wet volgen, maar naar ‘de mens’ kijken. “Net zoals ook de overheid de mens centraal moet stellen. Neem ze serieus, praat met hen en kijk naar het achterliggende probleem in plaats van naar het gedrag dat ze hebben vertoond, zoals agressie.” 

Pscyhische ondersteuning

Een van de gemeenten die de zorg voor verwarde personen al wel goed op orde heeft, is Den Haag. Daar werkt de Opvang Verwarde Personen (OPV) van de politie, het OM en GGZ-instelling Parnassia intensief samen. De OVP is 24/7 open. “Als daar iemand wordt binnen gebracht, verblijft deze eerst in een politiecel, waar direct wordt beoordeeld of iemand accuut zorg nodig heeft, zoals psychische ondersteuning of gewoon even in gesprek gaan over wat er is gebeurd“, vertelt een medewerker van Parnassia. “Soms hebben mensen even een ‘aai over de bol nodig’ en staan ze in 15 minuten buiten. Bleken ze helemaal geen idee te hebben dat ze agressief of verward over kwamen. Wat blijkt is dat als je kijkt naar de context, je minder kijkt naar strafbaarheid”, aldus de medewerker.  

Er komt een landelijk telefoonnummer voor mensen die zich zorgen maken over iemand die verward gedrag vertoont, maakte staatssecretaris Blokhuis deze week bekend. Dat nummer moet dag en nacht bereikbaar zijn. Wanneer het wordt ingevoerd, is nog niet bekend.