Rijksbouwmeester Floris Alkemade vindt dat de kunst in de openbare ruimte beter beschermd moet worden. Hij pleit voor een database voor alle kunst in de publieke ruimte. Dat zegt hij vanavond in EenVandaag.

Duizenden kunstwerken zijn er de afgelopen decennia in de openbare ruimte in Nederland geplaatst, maar niemand weet hoeveel het er precies zijn. Die kunstwerken hebben vele tientallen miljoenen euro’s aan overheidsgeld gekost, maar daarvan heeft niemand een overzicht. Veel werken worden slecht onderhouden, soms verdwijnt ook werk.

De Rijksgebouwendienst, de voorloper van het Rijksvastgoedbedrijf, investeerde in de periode 2000 tot 2011 alleen al ruim 18,5 miljoen euro aan kunst in de openbare ruimte. De komst van een nieuw gebouw, plein of straat werd bekroond met kunst. Grof gezegd ging één procent van de bouwkosten van nieuwbouw naar kunst. Het rijk begon ermee en al snel volgde gemeenten en provincies. Nu zijn veel percentage-regelingen afgeschaft en de overheid stoot veel gebouwen af. Er wordt minder nieuwe kunst opgeleverd en veel kunst die is gemaakt moet worden herplaatst of is overbodig.

Er bestaat geen databank van wat er door heel Nederland door de overheid over de afgelopen zestig jaar is neergezet. Wel zijn er afzonderlijke gemeenten en provincies die een overzicht bijhouden. De Stichting Keunstwurk in Friesland heeft bijvoorbeeld een overzicht op de website staan van meer dan 25 kunstwerken in de openbare ruimte die zijn verdwenen. Niemand weet of ze zijn gestolen, verplaatst of vernietigd. Wat doe je met kunstwerken als een dienst verhuist of een plein wordt verbouwd?

De eigenaar

Het auteursrecht ligt bij de kunstenaar, maar in veel gevallen wordt de maker niet geraadpleegd. In de beeldentuin van Kasteel Keukenhof staan inmiddels 50 verweesde werken die ooit door de overheid zijn neergezet. Daaronder een sculptuur van kunstenaar Ben Oldenhof dat hij maakte voor een schoolplein in Amsterdam. Opeens was het kunstwerk verdwenen. Hij trof het aan bij de schroot. Het kostte hem tien jaar en een juridische procedure om het werk herplaatst te krijgen.

Jeroen Boomgaard doet onderzoek naar kunst in de openbare ruimte. Het onderhoud en beheer van al die werken is volgens hem een steeds groter probleem aan het worden. “Vaak is het onduidelijk wie er nou verantwoordelijk is voor al die beelden. Dat is een groot probleem.”

In Rotterdam is een website opgezet voor verweesde kunst, werken waarvan niemand meer weet wie de eigenaar is of die niet meer worden onderhouden. Van de 800 kunstwerken in de openbare ruimte worden er 250 onderhouden door de gemeente. Inwoners van de Maasstad kunnen aangeven of ze zo’n verweesd beeld in hun wijk willen ‘adopteren’ en daarmee zijn ze verantwoordelijk voor het onderhoud.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.