Kinderen willen poppenkast

In aanloop naar de troonswisseling presenteert EenVandaag enkele columns met als centrale vraag: is Willem Alexander de laatste monarch van Nederland? Voor- en tegenstanders spreken zich uit over het sociale nut van het Nederlandse koningshuis. Vandaag: Auke Hulst, schrijver en muzikant. Zijn laatste boek, Kinderen van het Ruige Land, verscheen in 2012 bij uitgeverij Meulenhoff. Hulst: "Het zou een teken van groei zijn als we zonder koningshuis zouden kunnen, willen én durven." 

Door: Auke Hulst 

Foto: Hans-Peter van Velthoven

De monarchie is een vorm van onvolwassenheid; een bizar overblijfsel uit een vroeger stadium van onze ontwikkeling. Ga maar na: de liefde voor verkleedpartijen en poppenkast; de scheve gezagsverhouding waarin ratio geen waarde heeft, maar alles door geboorte is bepaald. Kinderen ontworstelen zich op gegeven moment aan hun ouders – het gemakzuchtige ‘en daarmee basta!’ verliest aan overtuigingskracht. Het zou een teken van groei zijn, als we op dezelfde manier zonder koningshuis zouden kunnen, willen én durven.

Juichen voor het koningshuis – en dan bedoel ik het instituut – tart elke logica. Terwijl we ons druk maken over het gebrekkige democratische gehalte van de Europese Unie, staan we met een oranje klomp op ons hoofd toe te kijken hoe de kroonprins een oranje wc-pot door de lucht slingert. (Een scène waarin geen enkele van de betrokkenen een goed figuur slaat.) Dat de Nederlander elk excuus aangrijpt om bier te drinken en handel te drijven lijkt me een historisch gegeven, maar welk weldenkend land maakt zich voor haar internationale imago mede afhankelijk van de grillen van de genen? Ja, Beatrix heeft het redeloze ambt naar vermogen ingevuld, maar het systeem maakt in aanleg evengoed de weg vrij voor een botterik, of erger. Vraag dat maar aan de Britten, die zich vertegenwoordigd weten door de wereldvreemde racist prins Philip. (De echtgenoot van Elizabeth adviseerde Britse studenten ooit niet te lang in China te blijven; daar kreeg je maar spleetogen van. Niemand zei hem dat je beter niet te lang in het Huis Windsor kon rondhangen, omdat je er een brein ter grootte van een walnoot van kreeg.)

Het meest gebruikte argument vóór een koningshuis, is eigenlijk een argument tégen het koningshuis. De Oranjes zouden als verbindende factor het land, nee, het Koninkrijk, tot een geheel smeden. Klaarblijkelijk is dat nodig, en zijn wijzelf en onze vertegenwoordigers in regering en parlement – kleuters! – onvermogend. Zo bezien houdt het koningshuis een falende politiek uit de wind. Leg de verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke cohesie daar waar hij hoort: bij ons, en bij onze vertegenwoordigers. En schieten we tekort – bijvoorbeeld door een halve gare te kiezen – dan moeten we op de blaren zitten. Ook dat heet volwassenheid.

De toekomst

Ik verwacht dat Willem-Alexander ons laatste staatshoofd met blauw bloed zal zijn. De macht van de monarch is in recente jaren al enigszins uitgekleed – we bevinden ons inmiddels in de pubertijd. En na jaren van taboe vinden Republikeinse geluiden weer meer gehoor, ook bij de politieke elite, getuige de weigering van meerdere parlementariërs om de eed af te leggen.

Met de Oranjes zelf is op zich niet veel mis – sterker, ze gedragen zich voorbeeldig voor mensen die een leven van voorrecht en rijkdom in de schoot is geworpen. (Daar kunnen de nodige popsterren en voetbalmiljonairs nog wat van leren.) In de persoonlijkheden van Willem-Alexander en vooral Maxima schuilt voor de monarchie weinig gevaar. Wat wél een bom onder monarchie kan worden, is de infantiele marketing rond de inhuldiging. Het koningslied en de droom voor de koning: hoe kritiekloos en hersendood wil je het hebben? Door als de eerste de beste Noord-Koreaan gehersenspoeld hosanna te roepen, zorg je alleen maar dat meer mensen zich er bewust van worden dat er iets niets klopt.

PS: De monarchie is natuurlijk ook een vorm van kindermishandeling. Met dien verstande dat kleine prinsjes grote prinsjes worden, en soms zelfs koning. En dan nog is er geen ontsnappen aan.

Voor meer reportages en verhalen over de troonswisseling, kijk op onze speciale thema-pagina.