Je leven oppakken na een gevangenisstraf: 'Niets gaat vanzelf'

"Ik had een oude Nokia toen ik naar binnen ging. Toen ik buiten stond, was ineens alles touchscreen." Marion zat acht en een half jaar vast. Haar leven daarna weer oppakken, bleek erg lastig.

Marion is niet de enige die hier tegenaan loopt. Criminoloog Elanie Rodermond deed onderzoek naar de ervaringen van vrouwen die uit de gevangenis komen. Ze promoveert op het onderwerp aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. "We wisten nog niet hoe het voor vrouwen is", vertelt ze over de reden waarom ze vrouwen onderzocht, "maar veel van mijn aanbevelingen kan je ook toepassen op mannen."

Problemen na je gevangenisstraf

Rodermond kwam erachter dat misschien wel te veel wordt overgelaten aan het eigen initiatief van ex-gedetineerden. Ze sprak vrouwen over hun problemen met het vinden van werk, een nieuw huis, hun financiën of verslavingsproblemen. "Vrouwen die het goed doen, hebben vaak minder van die problemen dan vrouwen die weer in de gevangenis belanden."

Na meer dan acht jaar gevangenisstraf, voor haar aanwezigheid op de plaats delict bij een liquidatie, moest Marion haar hele leven opnieuw inrichten. Inmiddels is ze al vier en een half jaar op vrije voeten, maar in die jaren had ze het niet makkelijk. "Je merkt dat niets vanzelf gaat. Je moet hard knokken om je leven weer op de rails te krijgen."

De wereld verandert, jij niet

Marion liep tegen verschillende dingen aan. "Het gaat om huisvesting, je financiële plaatje of iets praktisch als je ID aanvragen." Ook veranderingen in de maatschappij na meer dan acht jaar waren een uitdaging. "Denk bijvoorbeeld aan telefoons. Ik had een oude Nokia toen ik naar binnen ging. Toen ik buiten stond, was ineens alles touchscreen."

Aan de reclassering had Marion in de praktijk weinig. "Als je aan tien gedetineerden iets vraagt over de reclassering, dan krijg je vooral negatieve verhalen. Ze houden alleen toezicht, maar helpen praktisch niet. Je moet je eens in de zoveel tijd melden en dat is het."

Praktische hulp

Marion kon in de laatste anderhalf jaar van haar straf al gedeeltelijk naar buiten. Ook maakte ze een plan van aanpak voor haar reïntegratie. "Ik kwam terecht bij Exodus, een hulporganisatie voor ex-gedetineerden en hun familie. Daar kon ik wonen. Bij Bonjo, de belangenvereniging voor gedetineerden waar ik nu werk, had ik mijn dagbesteding." 

Toch had ze graag meer praktische hulp gekregen. "Ik had graag zoiets als een maatje gehad. Iemand die naar je luistert en die je helpt met bankrekeningen aanvragen, uitkeringen, je inschrijving; dat soort dingen."

'Een buddy kan helpen'

Onderzoeker Elanie Rodermond herkent dat ook uit haar gesprekken met vrouwelijke ex-gedetineerden. "Ze waren vaak op persoonlijk vlak wel positief over de reclassering, maar hadden behoefte aan meer praktische hulp." Een 'buddy' die je helpt bij terugkeer in de maatschappij kan volgens haar een uitkomst zijn. "Soms is er bijvoorbeeld wel huisvesting, maar weten deze vrouwen niet hoe je daar terecht moet komen."

Met Marion gaat het steeds beter, al heeft ze daar veel voor moeten doen. Haar gevangenisstraf draagt ze voor altijd met zich mee, maar ze schaamt zich er niet voor. "Ik ben een open boek en heb mijn straf uitgezeten. Je leert ervan. De gevangenis is voor iedereen."