‘Ik wilde dat u Rudolph vraagt of Nonnie bij mij mag wonen. Het gaat toch niet om een vrouw zonder kind en geld te laten gaan. Toe neef, spreek hem eens flink daarover aan, het is gewoon een onmens.’

Dit schrijft Margaretha Zelle aan haar neef Edward op 10 december 1903, als zij middenin een grimmige scheiding zit van haar gewelddadige man Rudolph ‘John’ MacLeod. Het duurt dan nog een paar jaar voordat Parijs haar leert kennen als de exotische danseres, femme fatale en dubbelspion Mata Hari. En 14 jaar voor ze sterft voor een Frans vuurpeloton.

Nicht en neef schreven vele brieven aan elkaar. 48 daarvan werden onlangs teruggevonden op de zolder van een familielid en zijn nu door achterneef Edmond Angenot aan Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar overgedragen, samen met 14 nog niet eerder gepubliceerde foto’s. 

Uit de brieven wordt duidelijk hoe onmogelijk scheiden 100 jaar geleden was. Alleen bij bewezen overspel kon je in die tijd scheiden en ook over voogdij en alimentatie was, mede daardoor, maar bar weinig vastgelegd. In het begin van de twintigste eeuw waren veel beroepen ontoegankelijk voor vrouwen, laat staan voor gescheiden vrouwen. 

“Ik mis mijn kind, mijn huis, mijn comfort, zwerf rond en als ik fantsoendelijk wil zijn, ben ik doodarm” schrijft Margaretha. 

Lezend in de brieven zien we Margaretha steeds wanhopiger worden. Uit de correspondentie blijkt dat Mata Hari’s neef Edward veel doet om zijn nicht te helpen, maar dat hij er niet in slaagt zijn neef op andere gedachten te brengen. Uiteindelijk vertrekt Margaretha naar Parijs, als duidelijk wordt dat ze nooit de voogdij over Nonnie zal krijgen. Ze vindt daar werk als exotische danseres en noemt zich Mata Hari. Dat is ook het moment dat Edward zijn handen van haar aftrekt. Haar dochter Nonnie groeit op bij haar vader, maar sterft als jonge vrouw aan een aneurysma, een gevolg van de syfilis die ze als baby opliep. 

In EenVandaag spreken we met Lourens Oldersma van het Fries Historisch en Letterkundig Museum Tresoar en met achterneef Edmont Angenot over deze bijzondere vondst uit het verleden, die hij nu aan Tresoar heeft geschonken. De brieven zijn gebundeld in het boek “Denk niet dat ik slecht ben” en zijn te bekijken in Tresoar.

Volgend jaar is het precies 100 jaar geleden dat Mata Hari werd geëxecuteerd en wordt ook het gerechtsdossier van Mata Hari openbaar gemaakt. Dan wordt eindelijk duidelijk of Margaretha Zelle behalve kinderjuf, moeder  en danseres ook daadwerkelijk een dubbelspionne was.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.