De gemeente Westerwolde wil het COA opnieuw juridisch dwingen om het aantal asielzoekers in Ter Apel onder de 2.000 te krijgen. Een opvallende stap, want ruim een half jaar geleden kreeg de gemeente al gelijk van de rechter, maar daarna gebeurde er niets.

Burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, zegt deze beslissing niet lichtzinnig te hebben genomen. "We vinden dat we na 3 jaar wel in ons recht staan om de rechter te vragen maximale druk op het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) te leggen", zegt hij.

Hogere dwangsom?

"Wij hebben besloten om opnieuw naar de rechter te gaan met de vraag om de dwangsom op te hogen", vertelt Velema over de eis van de gemeente. "Want de belofte dat het aantal personen in het aanmeldcentrum onder de 2.000 zou blijven, wordt eigenlijk meer dagen niet dan wel gehaald."

Hoeveel hoger de dwangsom dan moet worden, daarover kan de burgemeester op dit moment geen uitspraak doen. "Dat hebben we nog niet overlegd met de advocaten, maar het moet voldoende zijn als prikkel."

Eerder kort geding gewonnen

Begin dit jaar stonden de gemeente en het COA al tegenover elkaar in de rechtbank. Westerwolde nam toen het standpunt in dat de opvangdienst zich moest houden aan het afgesproken maximum van 2.000 asielzoekers in Ter Apel. Ook eiste de gemeente een dwangsom van 25.000 euro voor iedere dag dat er te veel asielzoekers verbleven in het aanmeldcentrum.

Op 23 januari gaf de rechter Westerwolde gelijk. Maar de dwangsom werd lager, het COA moest een boete van 15.000 euro per dag betalen - 10.000 euro minder dan de eis - met een maximumbedrag van 1,5 miljoen euro.

Niets veranderd sinds vonnis

Maar ondanks een stevige belofte van het COA om zich aan de uitspraak van de rechter te houden, is er tot nu toe niets veranderd aan de situatie in het aanmeldcentrum. "Kort na de uitspraak van de rechter is het een aantal dagen gelukt beneden de 2.000 te komen", zegt Velema. "Maar daarna is men eigenlijk niet meer beneden de 2.200, 2.300 mensen gekomen."

Het aantal asielzoekers is dus al maanden ruim boven de 2.000. Wel verplaatst het COA asielzoekers voor de nacht naar noodopvanglocaties, zoals in 2e Exloërmond, om de aantallen onder de grens te houden en daarmee dwangsommen te ontlopen. Volgens Westerwolde is dat in strijd met het vonnis van de rechter, die oordeelde dat de bezetting op elk moment van de dag onder de 2.000 moet zijn.

Maximale dwangsom bereikt

Op 10 juni werd het maximumbedrag aan boetes bereikt en betaalde het COA de gemeente 1,5 miljoen euro. Ondertussen zijn de aantallen asielzoekers dus nog steeds niet omlaag gebracht en blijft de overlast in de buurt hoog, net als de druk op het personeel van het aanmeldcentrum. Het COA legde eerder uit dat dit komt doordat er niet genoeg doorstroom is.

"Dat is begrijpelijk, maar daar hebben we in Ter Apel eigenlijk op dit moment niks aan", reageert de burgemeester. "Na 3 jaar kun je je niet meer beroepen op overmacht. Dan zul je toch elders in het land voor extra opvang moeten zorgen binnen je eigen COA-locaties of samen met het Rijk op zoek moeten naar andere oplossingen."

'Liever geen rechtszaak'

Westerwolde denkt sinds het bereiken van de maximale dwangsom na over vervolgstappen. "We doen dit in de eerste plaats in het belang van de inwoners en ondernemers van Van Ter Apel. Maar ook voor de omgeving, zo hebben mensen in Nieuw-Weerdinge ook heel veel overlast ervaren. En we doen het ook ten behoeve van de medewerkers en de asielzoekers zelf", legt Velema uit.

Hij hoopt dat de situatie niet opnieuw uitloopt op een rechtszaak. Het COA heeft nog tot 1 september om de bezetting onder de 2.000 te krijgen en volgens de opvangdienst moet dat lukken, vertelt de burgemeester. "We hebben gevraagd om dat op schrift te stellen en dat hebben we ook ontvangen. Maar gezien onze ervaring met het COA het afgelopen jaar hebben we gezegd: 'We starten het wel op.'"

'Geen uitwijkmogelijkheden'

Het COA laat in een schriftelijke reactie aan EenVandaag weten dat de organisatie er veel waarde aan hecht om de afspraak met de gemeente Westerwolde over de maximale bezetting in het aanmeldcentrum na te komen. "Dat is in het belang van de mensen in Ter Apel, onze medewerkers en de bewoners."

"In de huidige omstandigheden, met een bezetting van 100 procent op alle locaties, blijkt dat steeds opnieuw een moeilijke, soms zelfs onmogelijke, opgave. Wij betreuren dit zeer", vervolgt het COA. "Tegelijkertijd zetten wij alles op alles om weer onder de 2.000 bewoners in Ter Apel te komen."

Nieuwe opvangplekken

Eerder liet de organisatie al weten duizenden opvangplekken tekort te komen. Grootschalige, nieuwe opvanglocaties worden op dit moment nauwelijks gerealiseerd. Wel verwacht het COA er in de komende 5 weken zo'n 1.500 nieuwe plaatsen bij te krijgen.

"We zullen deze periode gebruiken om zoveel mogelijk plekken, op zowel nieuwe als bestaande locaties, in te zetten voor nieuwe asielzoekers uit Ter Apel", legt de opvangdienst op. "De meeste plekken komen eind augustus of begin september beschikbaar."

'Eerdere inschattingen niet uitgekomen'

"Wij realiseren ons dat we eerder inschattingen hebben gegeven die niet zijn uitgekomen", erkent het COA. "Dit komt door factoren die wij niet in de hand hebben, zoals het niet kunnen verlengen van bestaande locaties en latere oplevering van nieuwe locaties."

Bovendien is het COA naar eigen zeggen 'erg afhankelijk van de instroom van nieuwe asielzoekers'. "We hebben daarom afgesproken om de voortgang samen met de gemeente Westerwolde wekelijks te monitoren en zo transparant mogelijk te zijn."

'Spreidingswet niet aan de kant schuiven'

Marjolein Faber, de nieuwe minister van Asiel en Migratie, bracht 3 weken geleden een bezoek aan Ter Apel en het aanmeldcentrum. Een stevige belofte deed ze niet, wel zei ze te willen werken aan het beperken van de instroom van nieuwe asielzoekers. Maar dat heeft geen directe gevolgen voor de huidige situatie.

Velema ziet dat het nieuwe kabinet hoge ambities heeft om de asielinstroom te beperken, maar weet ook dat dit tijd kost. "De minister heeft dat zelf ook toegegeven", zegt de burgemeester tot slot. "Maar het kan niet zo zijn dat de spreidingswet, waarvan we al zien dat deze het COA ruimte geeft, straks aan de kant wordt geschoven."