Het Middenland is een politieke factor van belang die we niet moeten onderschatten de komende verkiezingen. Ruim 50 procent van de Nederlanders woont in het Middenland. Wat gaan zij stemmen? En wat zijn andere lagen in de bevolking die bepalend zijn voor de verkiezingsuitslag? En verkiezingen, die win je verder in Zuid-Holland en Brabant, en laat die laatste nu vaak van stem wisselen.

Een aantal zaken vallen op, zoals de waterscheiding tussen Noord- en Zuid-Nederland die samenvalt met oude breuklijnen uit de Tachtigjarige Oorlog. Het is een ‘fantoomgrens’, een oude grens die er formeel niet meer toe doet maar nog wel degelijk een rol speelt in de huidige politiek-culturele oriëntatie. 

Ten zuiden van deze grens wordt vaker gestemd op partijen met een populistisch karakter. Wanneer men de scores van PVV, SP en 50PLUS op elkaar legt, komt precies het patroon van de oude katholieke KVP naar boven.

Lange tijd waren de zuidelijke ‘generaliteitslanden’ ondergeschikt aan het koninkrijk en waren katholieken tweederangsburgers. Inmiddels is de achterstand ingehaald, maar oude sentimenten lijken nog altijd een rol te spelen en worden gecultiveerd.

“Eigenlijk op alle fronten werd Brabant vernederd en gekwetst. Pas in de twintigste eeuw emancipeert dat gewest tot een nationalistisch politieke vorm die we nu terugzien in het politieke discours, waarbij men zich niet gehoord voelt en die elementen weer samenkomen,” zegt cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers.

Daarnaast is het gebied pas later en sneller ontkerkelijkt dan het noorden. Nog maar enkele decennia terug gaf de pastoor een dwingend stemadvies en stemde het zuiden in overweldigende mate op de KVP. Kiezers zijn pas vrij recent gaan uitwaaieren en dit maakt ze gevoeliger voor politieke nieuwkomers.

Green Belt

Er ontstaat een schifting tussen steden en regio’s die goed meekomen in het postindustriële tijdperk en steden die daar meer moeite mee hebben. Aan de ene kant staan steden als Amsterdam en Utrecht, met hun vele progressieve, hoogopgeleide kenniswerkers. Er loopt een ‘green belt’ van Alkmaar naar Nijmegen, met progressieve studentensteden en welvarende groene randgemeenten met veel D66- en GroenLinks-stemmers.

Daartegenover staan stagnerende industriesteden met veel lager opgeleide inwoners, zoals Almelo, Helmond, Roosendaal en Schiedam, waar industrieën zijn verdwenen naar lagelonenlanden. Hier zijn de SP en de PVV populair. Ook zien we nog steeds het oude patroon van de traditionele Bible Belt, waar veel aanhang is voor christelijke partijen.

As goes het Middenland

Nederland is een land van heel veel middenland, en daarmee bepalen vooral de middelgrote plaatsen de verkiezingsuitslag. In de jaren negentig deed de PvdA het hier nog redelijk goed en won deze partij de verkiezingen. Daarna viel links te veel terug op de steden en het noordelijke platteland, zowel qua stemmen als qua retoriek. Hoe het Middenland dit jaar stemt, zien we na 15 maart.

  • De gegevens uit de bovenstaande kaarten zijn van sociaal geograaf Josse de Voogd

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.