Ze werden in 1904 gescheiden: de rivieren Maas en de Waal. Nu zijn er plannen van natuurorganisaties de twee rivieren weer met elkaar te verbinden: "Maas en Waal waren twee verliefde rivieren. De mens heeft dat verstoord."

De natuur weer een kans geven, dat wil Jos Rademakers. De directeur van natuurbeschermingsorganisatie ARK is druk bezig een oude beslissing over waterhuishouding terug te draaien. Samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer werkt hij aan een plan: het opnieuw verbinden van Maas en Waal. Dat zou moeten gebeuren op het punt waar de rivieren het dichtst bij elkaar komen, op een smalle grondgebied bij het dorp Heerewaarden. "Als deze rivieren samenvloeien levert dat ecologisch hele rijke plekken op."

Vissen voor een dichte deur

In 1904 verklaarde een piepjonge koningin Wilhelmina de twee rivieren plechtig gescheiden. De reden voor de losmaking van beide rivieren waren de talloze overstromingen die de twee rivieren in Noord-Brabant en Gelderland veroorzaakten. De natuurlijke verbinding tussen de rivieren werd vervangen door kanalen met sluizen.

Als schipper kun je nu nog op drie plekken oversteken: via het Maas-Waalkanaal bij Nijmegen, via de Afgedamde Maas of via het Kanaal van Sint Andries bij Heerewaarden. Maar waar de scheepvaart er nog wel door kan, stuitten vissen, otters en bevers op een dichte sluisdeur. En vooral vissen als zalm, maar ook de fint en de steur zijn voor hun voortplanting afhankelijk van open verbindingen naar de zee.

Kaartje
Bron: EenVandaag
De Maas en de Waal.
info

Maas en Waal: twee verschillende rivieren

De Maas en de Waal zijn twee rivieren met een heel verschillend karakter. De Maas krijgt regenwater uit Frankrijk en stroomt via België naar Nederland, de Waal is een voortzetting van de Rijn, die zijn water van de gletsjers in Zwitserland krijgt. Tot 1904 waren de verbindingen tussen de twee rivieren nog open. Maar het hogere waterpeil in de Waal stuwde het water in de Maas soms zo hoog op dat deze rivier buiten de oevers trad.

Om het overtollige water beter af te voeren werden de rivieren gescheiden en werd de Bergsche Maas gegraven die in de Biesbosch uitmondt. Het betekende een einde aan de wateroverlast. Tegenwoordig zijn er drie verbindingsrivieren, waar alleen schepen doorheen kunnen. Vissen en andere dieren kunnen hier nu niet door.

Lees ook

Natuurlijke landschap terug

Overzwemmende vissen en dieren zijn nu juist wat natuurorganisaties ARK, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer wel willen. Een nieuwe verbindingsrivier moet daar voor zorgen. "Je brengt het natuurlijke landschap weer een beetje terug als je de verbinding tussen de rivieren herstelt", legt Fons Mandigers van Natuurmonumenten uit.

De natuurorganisaties hebben subsidie gekregen een plan te schrijven voor een nieuwe verbindingsrivier tussen Maas en Waal. "We willen iets maken dat toekomstbestendig is", licht Mandigers toe.

Beter drinkwater

Niet alleen voor een verbetering van de biodiversiteit, ook voor de drinkwatervoorziening is het verbinden van de rivieren nuttig. Volgens Jos Rademakers van natuurorganisatie ARK is het drinkwater van de Maas door droge zomers wat minder betrouwbaar geworden. "Afgelopen zomers stond het water in de Maas erg laag, waardoor drinkwaterbedrijven in het zuiden kampten met een dreigend tekort. Water afkomstig uit de Waal erbij zou goed zijn."

Net als Rademakers voorziet ook Mandiger een verbetering van de waterkwaliteit. "Het wordt een ecologische verbindingszone en dat kan goed samengaan met beter water." En de veiligheid is wat hem betreft ook niet in het geding. "Het betekent niet dat we nu een gigantisch aantal kuubs Waalwater naar de Maas laten stromen."

Waterbeheersing

Het past volgens waterhistoricus Ferdinand van Hemmen in het bredere beeld waarin Nederland anders is gaan denken over waterbeheersing. Vanaf eind 19e eeuw werden rivieren getemd, een proces van inperken en beteugelen dat 'normalisatie' wordt genoemd. "Kleiner, rechter en dieper moesten ze. Zo hebben we het altijd gedaan."

Het verstoorde volgens Van Hemmen de natuurlijke gang van zaken. "De Maas en de Waal waren twee verliefde rivieren. De mens heeft dat verstoord", zegt hij, dus moeten we juist van die normalisatie af. "We zitten nu in een periode van 'post-normalisatie'. We willen vooral de natuur verbeteren, meer vitaliteit en natuur. Er is een symbiose ontstaan tussen het streven naar een mooie natuur en ruimte voor de rivier. We kijken verder nu."

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.