Jan Banning, gelauwerde fotograaf met een boodschap

Zijn fotoseries winnen internationaal talloze prijzen en hij publiceert in tijdschriften en kranten over de hele wereld. De Nederlander Jan Banning (1954) is de fotograaf achter beroemde series over maatschappelijke kwesties als arbeidsslaven tijdens de Tweede Wereldoorlog, troostmeisjes en bureaucratie. Het Fotomuseum Den Haag stelt zijn eerste tentoonstelling samen.

“Banning is een internationaal gelauwerde fotojournalist, een voorbeeld voor de jongere generatie. Hij werkt met veel technische know-how en politiek engagement. Een eigenzinnige man met een uitgesproken persoonlijkheid. Een ware uitdaging om de allereerste overzichtstentoonstelling met/over hem te organiseren”, zegt Wim van Sinderen, conservator van het Fotomuseum Den Haag. In zijn museum wordt vanaf 5 mei Banning’s oeuvre tussen 1981-2018 getoond.  

Macht, recht en onrecht  

Jan Banning wordt op 4 mei 1954 in Almelo geboren als kind van Nederlands-Indische ouders. Voordat Banning in 1981 begint met fotograferen, studeert hij Sociale en Economische Geschiedenis in Nijmegen. De invloed van die studie vinden we terug in zijn werk. De thema’s macht, recht en onrecht staan centraal in zijn werk. Hij reist hiervoor de hele wereld over. Zijn foto’s slaan een brug tussen kunst en wetenschap. Hij omschrijft zichzelf als een romantische anarchist.  

Banning: “Ik ben getekend door mijn achtergrond als geschiedenisstudent. Ik wil me goed inlezen en research doen. Ik richt me op onderstromen in de maatschappij en wil bijdragen aan het maatschappelijk debat. Zo maakte ik de geschiedenis van mijn vader als dwangarbeider aan de Sumatra-spoorlijn tot onderdeel van de bredere serie Sporen van oorlog (2003) over lotgevallen van Europese én Aziatische arbeidsslaven tijdens de Tweede Wereldoorlog.”     

Bureaucratics

Banning heeft voor zijn verschillende series talloze prijzen ontvangen. Maar liefst elf onderscheidingen in de Zilveren-Cameracompetitie. Zijn foto’s worden regelmatig gepubliceerd in kranten en bladen als The Guardian, Time, Vrij Nederland en GEO, en bevinden zich in collecties van onder meer het Rijksmuseum Amsterdam en het Museum of Fine Arts Houston.

Eén van Bannings beroemdste fotoreportages waarin zijn belangstelling voor sociaal maatschappelijke en politieke onderwerpen sterk naar voren komt is zijn bekroonde World Press fotoserie 'Bureaucratics' (2003-2007). In acht verschillende landen fotografeerde hij ambtenaren achter hun bureau. Het levert bijna lachwekkende taferelen op: al die ambtenaren met hun eindeloze paperassen voor zich, als symbool van de macht voor de gewone burger die iets van ze nodig heeft.  

Troostmeisjes 

Zijn meest indrukwekkende serie is 'Troostmeisjes'.  Tussen 2007 en 2009 reist hij met journalist Hilde Janssen door Indonesië. Hij portretteert er inmiddels hoogbejaarde vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Japanse leger werden gedwongen om als seksslaaf te werken. Hij doorbreekt met deze fotoportretten het taboe dat op de geschiedenis van de duizenden troostmeisjes in Azië ligt. 'Troostmeisjes' wordt zelfs in Japan geëxposeerd.  

Law & Order  

In de serie Law & Order (2015) vergelijkt Banning het strafrecht in vier landen uit vier verschillende werelddelen: Colombia (Zuid-Amerika), Frankrijk (Europa), Oeganda (Afrika) en de Verenigde Staten (Noord-Amerika). Hij richt zich hierbij op de belangrijkste instituten binnen het strafrechtsysteem: politie, rechtbanken en gevangenissen. Hij is ervan overtuigd dat mensen eindeloos in een gevangenis opsluiten weinig effectief is.

Omstreden serie over Afrika  

Ook in Fotomuseum Den Haag is de nooit eerder tentoongestelde en omstreden serie ‘The Sweating Subject’ (2016) waarbij Banning de koloniale fotografie op de hak neemt door zichzelf telkens heftig zwetend als witte man tussen de Ghanese stamhoofden te laten vastleggen door zijn tolk. The New York Times durfde de fotoreeks niet te publiceren, uit angst om beschuldigd te worden van racisme.  

Fotopodium Noorderlicht, 2 jaar geleden de opdrachtgever van de reeks, wil de foto’s nu niet meer omdat Afrika volgens projectleider Marc Prüst weer verbeeld wordt als jachtterrein van de witte man, een voortzetting van de neokoloniale beeldvorming, terwijl die juist met de opdracht moest worden ontkracht.