Komt er een vluchtelingendeal met Turkije?

Gaat de vluchtelingendeal met Turkije er deze week nog komen? En als deze deal er komt, slagen Turkije en de EU er dan in om de komst van grote aantallen vluchtelingen naar Europa te stoppen? Morgen is er opnieuw een top in Brussel, premier Rutte heeft er vertrouwen in dat de deal vrijdag beklonken wordt, en zelfs al volgende week in kan gaan. 

Vorige week kwam Turkije met de toezegging alle vluchtelingen die in Griekenland aankomen terug te willen nemen. In ruil daarvoor moet de EU dan voor elke vluchteling die Turkije terugneemt, 1 Syriër hervestigen in een Europees land. Daarnaast eist Turkije visumvrij reizen voor alle Turken door Europa, 6 miljard in totaal om de vluchtelingenstroom te stoppen en heropening van de gesprekken over een Turkse toetreding tot de EU.

Ondanks de hooggespannen verwachtingen van Rutte is het plan door verschillende lidstaten en mensenrechtenorganisaties met scepsis ontvangen. Niet in de minste plaats omdat eerdere afspraken over hervestiging van vluchtelingen, een gelijke verdeling over alle EU-landen, niet nageleefd worden. Verschillende Oost-Europese landen liggen dwars; zij willen helemaal geen vluchtelingen opvangen. Hongarije heeft er zelfs een referendum over aangekondigd. Van de 160 000 vluchtelingen waarvan vorig jaar besloten is dat ze vanuit Italië en Griekenland moeten worden herverdeeld over Europa zijn er nu slechts 937 hervestigt. 

De verwachting dat zo’n grootschalige hervestiging vanuit Turkije, zoals in het plan is vastgelegd, nu wel zou slagen is er daarom niet. Daarnaast zijn er nog een aantal juridische haken en ogen: in Europese en internationale verdragen is vastgelegd dat vluchtelingen niet zomaar mogen worden teruggestuurd naar een land wat hen zou kunnen terugsturen naar het land van herkomst. 

Migratiedeskundige Hein de Haas verwacht dan ook niet dat de deal het gaat halen, en verwacht al helemaal niet dat de Turkijedeal de vluchtelingencrisis voor Europa op zal lossen. “Het is een brevet van onvermogen dat er nu met Turkije onderhandelt wordt, als de Europese lidstaten daadwerkelijk solidair met elkaar zouden zijn, dan kan er een serieus hervestigingsbeleid opgetuigd worden en dan is er ook geen sprake van een vluchtelingencrisis.” De Haas hekelt het moralisme waarmee de mensensmokkel wordt aangepakt; het opvoeren van grenscontroles en zelfs sluiten van grenzen drijft vluchtelingen volgens hem alleen verder in de armen van mensensmokkelaars, en dat zorgt ervoor dat ze hogere prijzen betalen en nog meer risico’s zullen nemen.

EenVandaag blikt met Hein de Haas vooruit op de EU-Turkije top morgen in Brussel. Hein de Haas is hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, buitengewoon hoogleraar migratie en ontwikkeling aan de Universiteit van Maastricht en research associate voor het International Migration Institute (IMI) aan de Universiteit van Oxford.