In aanloop naar de troonswisseling presenteert EenVandaag enkele columns met als centrale vraag: is Willem Alexander de laatste monarch van Nederland? Voor- en tegenstanders spreken zich uit over het sociale nut van het Nederlandse koningshuis. Vandaag: Dorine Hermans, historica en schrijfster. Ze publiceerde veel over het koninklijk huis. Volgens Hermans heeft de monarchie teveel emotionele waarde om zomaar af te breken. 

Is Willem-Alexander de laatste monarch van Nederland? Een nieuwe nationale ‘koffiedik-kijk’ vraag nu de vorige: ‘Wanneer wordt Willem-Alexander koning?’ beantwoord is.

Voor het antwoord moeten we het vooral doen met de lessen uit het verleden en die wijzen uit dat het einde van de monarchie nog lang niet in zicht is. Al vier eeuwen zijn de Oranjes duikelaartjes die in Nederland altijd boven komen drijven, wat er ook gebeurt. Onze voorouders hadden kansen genoeg om de monarchie te beëindigen, maar blijkbaar voorzien Nederlandse koningen en koninginnen in een behoefte.

Sinds Willem de Zwijger fungeren ze als symbool van de eenheid in de Nederlandse contreien. Geen overbodige luxe te midden van alle stammentwisten tussen de protestanten en de katholieken, de  zuiderlingen en de noorderlingen, de rekkelijken en de preciezen. Altijd waren de Oranjes de bovenliggende partij en dat schiep evenwicht. Toen ze stadhouders waren -tot 1795- en sinds ze koning zijn -vanaf 1813. De Oranjemonarchie is een wandelend historisch monument, vergelijkbaar met de Eifeltoren. En zo’n monument sloop je niet snel.

We willen een leider uit een sprookje, maar geen kouwe kak

Er is natuurlijk wel een voorwaarde: de nazaten van De Zwijger  moet bereid blijven de troon voor hun rekening te nemen. Het is ondenkbaar dat Nederland een andere familie accepteert in de koninklijke rol. Maar de erfenis lijkt veilig bij de Oranjes: vier eeuwen lang hebben ze  de ‘ballast van de familie,’ zoals Friso het ooit noemde, graag aanvaard. Er zijn geen tekenen dat daar verandering inkomt. Willem-Alexander heeft al eens bevestigd dat Amalia geen keuze heeft in haar leven.

De Oranjes weten dat Nederlanders twee dingen tegelijk willen. Ze willen een leider uit een sprookje om tegen op te kijken, maar ze houden niet van kouwe kak. Daar zijn we te republikeins voor.  De laatste stadhouder, Willem V, leerde zijn zoon Willem I, de latere koning, al dat Nederlanders hem meer macht zouden geven als hij zich niet liet voorstaan op zijn soevereiniteit. Eenmaal koning liet Willem I zijn burgers gewoon op bezoek komen in het paleis. Elke woensdag hield hij audiëntie voor wie het maar wilde. Puur op volgorde van aankomst. Als de wasvrouw zich eerder meldde dan de professor ontving de koning haar het eerst. De latere koning, Willem II, liep over straat zonder lijfwachten en rookte een sigaar in het openbaar. De adellijke elite vond het ‘belachelijk’ dat de Oranjes zich verlaagden tot zo’n gewoon gedrag. ‘Wil men regeren en heer en meester zijn, dan moet men zich zulks waardig maken,’ raasde Graaf van der Duyn van Maasdam. Hij voorspelde dan ook een snel einde van de Oranjemonarchie. Dat was rond 1840.

Voor meer reportages en verhalen over de troonswisseling, kijk op onze speciale thema-pagina.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.